काठमाडौं । सर्बियाली फुटबलबारे जान्न सर्वप्रथम त्यहाँको राजनीति बुझ्नु आवश्यक पर्छ । देशले भोगेको उतार चढावका बारे जान्नुपर्ने हुन्छ । फुटबल मात्र बुझ्छु भन्नेका लागि यो सम्भव छैन । किनभने, सर्बियाली फुटबल इतिहासले यसै भन्छ ।
सर्बियाको फुटबलले पूर्व युगोस्लाभिया कालमै १९१९ मा औपचारिक थालनी गरिसकेको थियो । त्यो समय यो युगोस्लाभ फुटबल संघका नाममा स्थापना भएको थियो । युगोस्लाभियाको राजनीतिले धेरै परिवर्तनहरु भोगेको छ । जसले त्यहाँको फुटबल पनि थुप्रै पटक प्रभावित भएको छ ।
पछिल्लो परिवर्तन २००६ मा भयो । त्यतिबेला सर्बिया र मोन्टेनेग्रो अलग देश बने र सर्बिया फुटबल संघ अस्तित्वमा आयो । फिफाले सर्बियालाई युगोस्लाभ टोलीको आधिकारिक उत्तराधिकारीको रुपमा मान्यता दिएपछि उसले युगोस्लाभियाका सबै बिरासत प्राप्त गर्यो । यसअर्थमा सर्बियाले हालसम्म १२ पटक विश्वकप खेलिसकेको भन्न सकिन्छ ।
आठ पटक युगोस्लाभियाको नाममा विश्वकप खेलेको टोलीले दुई पटक सर्बिया एन्ड मोन्टेनेग्रो र दुई पटक सर्बियाको नाममा खेलेको इतिहास छ । यसकारण कतार विश्वकप उसका लागि १३औं संस्करण हो । महादेशीय प्रतियोगिताको कुरा गर्ने हो भने टोलीले पाँच पटक युरोपियन च्याम्पियनसिपको अनुभव बटुलेको छ । त्यसमध्ये चार पटक युगोस्लाभिया र एक पटक सर्बिया एन्ड मोन्टेनेग्रोको नाममा ।
विश्व फुटबलमा थुप्रै उतारचढाव पार गर्ने क्रममा उसले युगोस्लाभ फुटबल संघ देखि सर्बिया फुटबल संघ सम्मसम्म गरेको यात्रा पनि रोचक छ ।
१९३० देखि १९७० सम्म सर्बियाले युगोस्लाभियाका रुपमा विश्वकप खेल्यो । जसमा टिमको सबैभन्दा राम्रो प्रदर्शन १९३० उरुग्वे विश्वकप र १९६२ चिली विश्वकपमा भएको थियो । यी दुई विश्वकपमा टिमले अन्तिम चार सम्मको यात्रा गर्यो । क्रोएशिया र स्लोभेनियाका प्रतिनिधिहरुले विश्वकपको बहिस्कार गरेपछि १९३० मा युगोस्लाभिया टिममा प्रायः सबै खेलाडी सर्बियाली थिए ।
१९३० पछि टोली लगातार दुई विश्वकपको छनोटमा असफल भयो । दोस्रो विश्वयुद्ध पछि १९५० मा ब्राजिलमा भएको विश्वकपमा टोली समूह चरणभन्दा अगाडि बढ्न सकेन । त्यसपछीको दुई संस्करणमा टिमले अन्तिम आठ सम्मको यात्रा गर्यो । दुबै पटक क्वार्टरफाइनलमा युगोस्लाभिया पश्चिम् जर्मनीसँग पराजित भयो ।
१९६२ चिली विश्वकपमा युगोस्लाभियाले दोस्रो पटक अन्तिम चारको यात्रा गर्यो । सोभियत युनियन, उरुग्वे र कोलम्बिया सम्मिलित समूहमा उपविजेता बन्दै दोस्रो चरण पुगेको युगोस्लाभियाले अन्तिम आठमा पश्चिम जर्मनीलाई १-० ले पराजित गरेको थियो । सेमिफाइनलमा चेकोस्लोभाकियासँग ३-० ले पराजित भएपछि टोलीको यात्रामा पूर्णविराम लाग्यो ।
त्यसपछि टोलीले फेरि विश्वकपका दुई संस्करण गुमायो । यसबीच युगोस्लाभिया फेरि १९६८ को युरोपियन च्याम्पियनसिपको फाइनलमा इटालीसँग पराजित हुँदै उपविजेता बन्यो । यसअघि १९६० को पहिलो संस्करणमा चार टिममात्र सहभागि हुँदा युगोस्लाभिया पहिलो पटक युरोमा उपविजेता भएको थियो ।
१९७४ को विश्वकपमा युगोस्लाभिया दोस्रो चरणबाट बाहिरियो । राउन्ड रोबिन पद्दतिमा खेलाइएको दोस्रो चरणमा टोलीले पोल्यान्ड, पश्चिम् जर्मनी र स्वीडेन सम्मिलित समूहमा एक खेल पनि जित्न सकेन । १९७४ पछि उसले १९८२ को विश्वकप खेलेको हो, जसमा टिम समूह चरणबाटै बाहिरिएको थियो । त्यसको चार वर्षपछि उसले १८८६ मेक्सिको विश्वकप खेल्न सकेन ।
चार मे १९८० मा राष्ट्रपति जोसिप ब्रोज टिटोको निधन भएसँगै युगोस्लाभिया युगको अन्त्यको सुरुआत भयो । उनी १९५३ देखि १९८७ सम्म देशको राष्ट्रपति थिए । युगोस्लाभियामा उनले ‘संममित संघीयता’ प्रणाली स्थापना गरेका थिए । जसले ६ वटा गणतन्त्र र सर्बियाका स्वायत्त प्रान्तहरु (कोसोभो सहित) बीच समानता सिर्जना गरेको थियो । उनले पृथकतावादी आन्दोलनहरुलाई रोक्न कडा नियन्त्रण कायम राखेका थिए ।
उनको मृत्यु पछि सर्बियाई प्रभुत्वको असन्तुष्टिले विस्तारै संघीय प्रणालीको विघटन गर्न नेतृत्व गर्यो । १९८० को अन्त्यतिर पुर्वी युरोपमा भएको विकास र सोभियत संघको पतनले देशमा बलियो प्रभाव पार्यो । १९८९ मा स्लोबोडान मिलोसेभिचले देशको सत्ता लिएपछि त पतनले झन गति लियो । आर्थिक र राजनीतिक संकटका कारण युगोस्लाभियाको बहुजातीय संरचनाले गृहयुद्धको जोखिम ल्यायो ।
देशको नकारात्मक अवस्थाका बावजुद युगोस्लाभियाले त्यस समयमा खेलकुदमा आफ्नो स्वर्ण युगको अनुभव गरिरहेको थियो । चिलीमा १९८७ मा भएको १६ देश सहभागी २१ वर्ष मुनिको विश्वकपमा युगोस्लाभिया सहजै फाइनल पुग्यो । फाइनलमा पश्चिम जर्मनीलाई हराएर टोली उमेर समूहको विश्व च्याम्पियन बन्यो ।
१९९० को विश्वकपमा युगोस्लाभिया यिनै युवा खेलाडी मध्ये केहीलाई टिममा समावेश गरेर अनुभवी खेलाडीहरुका साथ इटाली पुग्यो र क्वार्टरफाइनल सम्मको यात्रा गर्यो । अन्तिम आठमा अर्जेन्टिनालाई कडा टक्कर दिए पनि पेनाल्टी सुटआउटमा पराजित हुँदै टोली घर फर्कियो । युगोस्लाभ राष्ट्रिय टोलीमा सर्बिया क्रोएसिया, बोस्निया, स्लोभेनिया र मोन्टेनेग्रोका खेलाडी समावेश गरिएका भने त्यही अन्तिम पटक थियो ।
१९९० को विश्वकप पछि युगोस्लाभिया युरो १९९२ को लागि तयार भयो । त्यही समय घरेलु क्लब रेड स्टार बेल्ग्रेडले १९९०÷९१ सिजनको च्याम्पियन्स लिगको उपाधि जित्यो । युगोस्लाभिया युरो १९९२ को छनोटमा डेनमार्क, उत्तरी आयरल्यान्ड, फारो आइल्यान्ड सम्मिलित समूहमा पहिलो हुँदै स्वीडेन युरोका लागि छनोट भयो ।
त्यही अवधिमा युगोस्लाभियामा राजनीतिक संकट बढ्न थाल्यो । युगोस्लाभियाको सिमाना भित्र विभिन्न जातीय समूहहरु बीच विभाजन र विवादको उपस्थिति लामो समय देखि थियो । सर्बिया भित्र कोसोभो र भजभडिना, दुई प्रान्तहरुको सिर्जना भएसँगै अवस्था थप जटिल बन्यो । १९८० को दशकको अन्त्यमा आन्तरिक समस्या उत्कर्षमा पुग्यो ।
त्यसैमा क्रोएसिया र स्लोभेनिया आल्बेनियन बहुसंख्यकको समर्थनमा आउँदा सर्बियालीहरु रिसाए । पछि सर्बियाली विरुद्ध अल्बेनियाली, क्रोएसिया र स्लोभेनियाका साथै बोस्निया र हर्जोगोभिनाका नेताहरु पनि उत्रिए । जुन १९९१ मा स्लोभेनिया र क्रोएसिया दुवैले अन्य गणतन्त्रहरुको अस्वीकृतिका बावजुद आफ्नो स्वतन्त्रताको घोषणा गरे । पछि बोस्निया एन्ड हर्जोगोभिनाले पनि १९९२ मार्च १ मा आफूलाई स्वतन्त्र घोषणा गर्यो ।
देश विभाजनको पीडाका बावजुद युगोस्लाभ फुटबलरहरुले युरो १९९२ खेल्ने अधिकार जितेका थिए । तर, प्रतियोगिता सुरु हुन १० दिन मात्र बाँकी रहँदा संयुक्त राष्ट्र संघले युगोस्लाभियालाई प्रतिबन्ध लगायो । यही कारण युगोस्लाभियले १९९४ को विश्वकप छनोटमा समेत भाग लिन नपाउने भयो । १९९२ युरोमा युगोस्लाभियाको सट्टा डेनमार्कलाई ठाउँ दिइयो ।
संयुक्त राष्ट्र संघको प्रयासका बावजुद युगोस्लाभियामा युद्ध १९९५ सम्म चल्यो । गृहयुद्धको औपचारिक अन्त्य र फिफाका प्रतिबन्धहरु हटाइएपछि युगोस्लाभियाको संघीय गणतन्त्रलाई १९९८ विश्वकपको छनोट खेल खेल्न अनुमति दिइयो । प्लेअफमा हंगेरीलाई समग्रमा १-१२ ले पराजित गर्दै टोली १९९८ को विश्वकपलाई छानियो । जहाँ अन्तिम १६ मा नेदरल्यान्ड्ससँग पराजित हुँदै टोली घर फर्कियो ।
उता पहिलो पटक विश्वकप खेलिरहेको क्रोएशियाले भने १९९८ मा सेमिफाइनल सम्मकै यात्रा गर्यो । आठ वर्ष अगाडि युगोस्लाभियाबाट विश्वकप खेलेका रोबर्ट यार्नी, रोबर्ट प्रेसिनेकी र डेभोर सुकर क्रोएशियाको प्रतिनिधित्व गर्दै थिए ।
२००० को युरो क्वार्टरफाइनलमा पनि युगोस्लाभिया नेदरल्यान्ड्ससँग नै पराजित भयो । २००३ मा ‘संघीय गणतन्त्रको युगोस्लाभिया’को नाम ’सर्बिया एन्ड मोन्टेनेग्रो’का रुपमा परिवर्तन भयो । त्यसको तीन वर्षपछि मोन्टेनेग्रोले सर्बियाबाट आफ्नो स्वतन्त्रताको घोषणा गर्यो, परिणामस्वरूप देशको फुटबल टोलीलाई २८ जुन २००६ मा ’सर्बिया राष्ट्रिय फुटबल टोली’को रुपमा पुनः नामाकरण गरियो ।
तर, २००६ जर्मनी विश्वकपमा सर्बियाले सर्बिया एण्ड मोन्टेनेग्रोकै नाममा खेल्यो । कारण, उसले यहि नामबाट विश्वकपको छनोट चरण पार गरेको थियो । उसले जर्मनीमा समूहको तिनवटै खेल हार्यो र अंकविहिन बन्दै प्रतियोगिताबाट बाहिरियो । २००६ पछि सर्बियाले २०१० र २०१८ को विश्वकप मात्र खेलेको छ । उसले महादेशीय कपमा स्थान बनाउन सकेको छैन । सर्बियाले २०१० र २०१८ दुबैमा उसले समूह चरण पार गर्न सकेन ।
डुसान टाडिच, एलेक्जेन्डर मित्रोभिच, डुसान भ्लाहोभिच, फिलिप कोस्टिक र लुका योभिचजस्ता स्टार खेलाडीको उपस्थितीमा सर्बियाले कतार विश्वकपमा स्थान पक्का गरिसकेको छ । यिनै खेलाडीको प्रेरणामा टोली युरोपेली छनोटको समूह ‘ए’मा आठमध्ये ६ खेल जित्दै विजेताका रुपमा कतारको टिकट काट्न सफल भएको हो । यसक्रममा सर्बियाले क्रिस्टियानो रोनाल्डोको पोर्चुगललाई पछि पारेको थियो । पोर्चुगलले प्लेअफमार्फत विश्वकपमा स्थान पक्का गरेको थियो ।
कतारमा यिनै खेलाडीको समूह हरेक विपक्षीका लागि खतरा बन्न सक्छ । यी मध्ये पनि मित्रोभिच माथि सबैको नजर हुनेछ । फुलहमका स्ट्राइकर मित्रोभिचले भर्खरै मात्र लियोनेल मेसी र क्रिस्टियानो रोनाल्डो भन्दा कम खेलमा ५० अन्तर्राष्ट्रिय गोल पूरा गरेर मनोबल उच्च बनाएका छन् । कतारमा ड्रयागन स्टोजकोभिचको प्रशिक्षणमा रहेको सर्बियाले दोस्रो चरण प्रवेशका लागि समूह चरणमा ब्राजिल, स्विट्जरल्यान्ड र क्यामरुनको चुनौती सामना गर्नुपर्नेछ ।
हेर्नलायक खेलाडी
एलेक्जेन्डर मित्रोभिच (फुलहम)
२८ वर्षे स्ट्राइकर एलेक्जेन्डर मित्रोभिच सर्बियाका लागि सर्वाधिक अन्तर्राष्ट्रिय गोल गर्ने खेलाडी हुन् । इङ्लिस क्लब फुलहमबाट व्यावसायिक फुटबल खेल्ने मित्रोभिचले ७६ अन्तर्राष्ट्रिय खेलमा ५० गोल गरिसकेका छन् ।
२०१३ मा राष्ट्रिय टोलीबाट ‘डेब्यु’ गरेका मित्रोभिचका लागि कतार विश्वकप विश्व फुटबलको सबभन्दा ठूलो प्रतियोगितामा दोस्रो सहभागिता हुनेछ । जारी सिजन उत्कृष्ट लयमा रहेका मित्रोभिचले प्रिमियर लिगका १२ खेलमा ९ गोल गरिसकेका छन् ।
तर पछिल्लो केही समययता मित्रोभिच घुँडाको चोटका कारण मैदान बाहिर छन् । त्यसोत चोट गम्भीर नभएको र उनी विश्वकपअघि सम्म पूर्ण रुपमा फिट भइसक्ने बताइएको छ । यस्तोमा सर्बियाको विश्वकप यात्रामा मित्रोभिचको फिट्नेसले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ ।
मित्रोभिचसँगै कप्तान डुसान टाडिच, डुसान भ्लाहोभिच, फिलिप कोस्टिक र लुका योभिचको प्रदर्शनले पनि सर्बियाको विश्वकप यात्रा निर्धारण गर्नेछ ।
विश्वकपमा सर्बिया
विरुद्ध ब्राजिल (लुसेइल आइकोनिक रंगशाला)
मंसिर ८ गते, राति १२ः४५ बजे
विरुद्ध क्यामरुन (अल जुनब रंगशाला)
मंसिर १२ गते, दिउँसो ३ः४५ बजे
विरुद्ध स्विट्जरल्याण्ड (रंगशाला ९७४)
मंसिर १६ गते, राति १२ः४५ बजे
(एजेन्सीहरुको सहयोगमा)
