काठमाडौं । उनका आँसु सुकिसकेका छन् । जबरजस्ती हाँस्न खोज्दा सुख्खा ओठ फुक्छन् मात्र । अनुहार फुङ्ग उडेको छ । प्रत्येक शब्दमा आक्रोश छ । अपेक्षा छ, समाजसँग । जसले मानवीय भावना बिर्सिइसकेको छ । आशा छ, प्रशासनसँग । जो आफ्नै स्वार्थको घेराभन्दा माथि उठ्नै सकेको छैन । विश्वास छ, राज्यसँग । जसका सबै अंग राजनीतिक र गुटगत स्वार्थले निकम्मा भइसकेका छन् । अनि सँगै एउटा यस्तो चरम निराशा छ, जहाँ पछिल्लो एक वर्षदेखि भोगेका राज्यहीन नागरिकको जस्तो अनुभव छ ।
न्याय र मानवता हराएको समाजमा दुई खुट्टा टेकेकै भरमा मानव हुनुको भ्रममा बाँचेकाहरूलाई भोग्नुपरेको छ । आफू पशुभन्दा पनि तल्लो भावका साथ प्रत्येक दिन ज्युँदै मर्नुपरेको भावनाका स्मरणहरू छन् । तथाकथित उपल्लो वर्ग र तहसँगको पहुँच नहुँदा त्यही वर्गबाट प्रत्येक दिन अपमानित हुनुपरेको, अन्याय भोग्नुपरेको र कहिल्यै खाटा नलाग्ने घाउमा झनै नुनचुक छरिँदाको असह्य पीडा निरन्तर छ ।
छोरालाई बिदाइ गर्दाका फोटाहरू छ मोबाइलमा । छोराले जर्सी लगाएर फुटबल बोकेको फोटो पनि त्यसमा छ । छोराकै मोबाइल । यसकारण त्यो मोबाइल उनका लागि आफूभन्दा पनि प्यारो छ । कारण, प्रविधिको उच्च विकासले दिएको त्यो निर्जीव उपहारले उनलाई छोराको स्मरण जीवन्त बनाइरहन्छ । कुनै त्यस्तो दिन छैन, उनले मोबाइलको स्क्रिन ५० पटकभन्दा कम अनलक गरेको र छोराले संकलन गरेका फोटाहरू नहेरेको ।
एउटी आमाको भावना यसैगरी उर्लिइरहन्छ । बर्खाको खहरे खोला जस्तै । ठ्याक्कै एक वर्षअघि उनको छोरासहित ६ जना कलिला फुटबलरको ज्यान लिएको बाढी जस्तै ।
हो, उनको दैनिकी त्यस्तै छ । चिनजान होस वा अन्जान, छरछिमेक होस वा अपरिचित चोक र गल्ली, जहाँ जो भेटिए पनि फ्याट्ट मोबाइलको स्क्रिन अनलक गरिहाल्छिन् र ती फोटाहरू देखाउन थाल्छिन् । ‘मेरो छोरा यति राम्रो खेल्थ्यो । सबैले मन पराउँथे । ज्ञानी थियो,’ उनी बर्बराइरहन्छिन । एउटी आमाको भावना यसैगरी उर्लिइरहन्छ । बर्खाको खहरे खोला जस्तै । ठ्याक्कै एक वर्षअघि उनको छोरासहित ६ जना कलिला फुटबलरको ज्यान लिएको बाढी जस्तै ।
आफैंले थाहा नपाउने गरी उनको मुखबाट भावनाहरू निस्किरहन्छ । मुखबाट छोराका स्मरणहरू भट्याइरहँदा उनको मुहारमा जति आक्रोश देखिन्छ । त्योभन्दा बढी छोरा गुमाउनुपर्दाको पीडा झल्किन्छ । शब्दले उनका भावना र भोगाइ वर्णन हुनै सक्दैन । तर कसैले बुझ्न खोज्यो भने सुन्नेले समेत आफूलाई सम्हाल्न सक्दैन । अनाहकमा १३ वर्षे कल्कलाउँदो छोरा गुमाएकी आमाको बिलौना सुन्ने जोकोही आफै भक्कानिन्छ । तर उनी स्वयंले भने आफूलाई धेरै हदसम्म सम्हालेकी छिन् ।
गत वर्ष असोज १२ गते पहिरोमा पुरिएर सिस्नेरीस्थित एन्फा एकेडेमीमा रहेर फुटबल खेलिरहेका विकल रेग्मी, आदित्य बलम्पाकी, प्रियांशु आचार्य, साइमन योन्जन, दिवस बानियाँ र अनुपम घलानको ज्यान गएको थियो ।
समय सबैभन्दा ठूलो औषधि हो । समयले सबै घाउ विस्तारै पुर्छ भन्छन् । उनको हकमा चाहिँ यो एक वर्षको समयले पनि घाउ रत्तिभर पनि पुर्न सकेको छैन । यो पुरिने घाउ पनि होइन । तर सायद त्यो समयले उनलाई पीडा लुकाउने बानी भने लागिसकेको छ । यसकारण उनले पनि आफूलाई सम्हालेझै देखिएको चाहिँ हुनसक्छ ।
झन्डै दुई घण्टाको बसाइमा रेग्मीकी आमा कमलाले गरेको एकोहोरो बिलौना एउटा निरीह स्रोताको रूपमा सुनिरहँदा थुप्रै पटक मेरा आँखा रसाए । बोल्न खोज्दा आफैं भक्कानिएर शब्द निस्किएन । तर उनी निरन्तर बोलिरहिन् । उनी त्यति लामो कुराकानीमा पनि देखिने गरी एकपटक मात्र भक्कानिइन् । नदेखिने गरी त कहिले पो उनको मन शान्त छ र ?
सिस्नेरी पहिरोमा पुरिएर मृत्युवरण गरेका विकल रेग्मीसहितका केही प्रतिभाशाली बाल फुटबलरका अभिभावकसँग डेढ महिनाअघि जम्काभेट हुँदाको अनुभव हो यो । झन्डै दुई घण्टाको बसाइमा रेग्मीकी आमा कमलाले गरेको एकोहोरो बिलौना एउटा निरीह स्रोताको रूपमा सुनिरहँदा थुप्रै पटक मेरा आँखा रसाए । बोल्न खोज्दा आफैं भक्कानिएर शब्द निस्किएन । तर उनी निरन्तर बोलिरहिन् । मैले त उनको पीडा बुझ्ने मात्र प्रयास गरेको थिएँ । उनले आफैं भोगेकी थिइन् । तैपनि उनी त्यति लामो कुराकानीमा पनि देखिने गरी एकपटक मात्र भक्कानिइन् । नदेखिने गरी त कहिले पो उनको मन शान्त छ र ?
‘कहिलेकाहीं मरौं मरौं लाग्छ । तर ठूलो छोरा सम्झिएर त्यसो गर्न पनि सक्दिनँ । ठूलो छोरा पनि भाइ बितेदेखि डिप्रेसनमा छ । मेरो काखमा टाउको बिसाएर मम्मी दुवैजना एकैचोटि खोलामा हाम्फालेर मरौं भन्छ । भाइ नभएपछि मेरो के काम भन्छ । उसलाई बाँच्न मनै छैन । उसलाई छोडेर कहीँ जान सक्दिनँ । श्रीमान काममा जानुपर्छ । उसको कसले हेरविचार गर्नु ?’ पूरा दुई घण्टा उनी रोकिइनन्, ‘म सम्झाउँछु । भाइ त गयो, अब तँ पनि यस्तो कुरा नगर भन्छु । तँ पनि भएन भने म कसलाई हेरेर बाँच्ने भनेर सम्झाउँछु । अनि रातभर कान्छोलाई सम्झिएर आमाछोरा रोएरै बिताउँछौं ।’
कमलाको पेसा खोलाले बगाइ ल्याएका दाउरा बगरबाट बटुलेर बेच्ने हो । दिनमा तीन ठेलासम्म दाउरा जम्मा गर्थिन् । वर्षा लागेर खोलामा बाढी आएपछि दाउरा बटुल्ने काम हुँदैनथ्यो । वर्षातको समय रेग्मी परिवारलाई आर्थिक समस्याले थप पिरोल्थ्यो । जसोतसो हातमुख जोर्ने काम भने चलिरहन्थ्यो । दुवै छोरा फुटबल भनेपछि हुरुक्कै । खेल्ने हथौडी भने कान्छोमा बढी थियो । जेठोलाई थाहा थियो, ‘भाइ मभन्दा राम्रो फुटबल खेल्छ । खेल्न बढी मन गर्छ ।’
भाइलाई राम्रो खेलाडी बनाउने तीव्र इच्छा थियो, दाजुमा । यही भएर विनयले सानै उमेरमा आफ्ना इच्छाहरू दबाएर भाइमाथि सपना देखेको थियो । ‘खोलामा बाढी आएपछि मेरो काम हुँदैनथ्यो । काम नभएपछि पैसा हुने कुरै भएन । सानोलाई बुट किन्न सक्दिनथेँ । तर १४ वर्षको दाजुले राति १ बजे उठेर ट्याक्टरमा बालुवा लोड गरेर भाइलाई बुट किनिदिन्थ्यो,’ आधा दर्जनभन्दा बढी खेल पत्रकारका आँखा रसाउने गरी कमला भक्कानिइन्, ‘मम्मी तपाईंले नसकेका बेला म गर्छु नि । भाइलाई खेलाडी बनाउनै पर्छ । उसको इच्छा मर्न दिनुहुन्न भन्थ्यो । तर भाइ नै मरेपछि अब ऊ पनि बाँच्न मन गर्दैन ।’ यत्ति भनिसकेपछि उनले धेरैबेरदेखि रोकेका आँसुको भेल बग्न थाल्यो । पुत्रवियोगले फुस्रा पारेका गालाबाट चिउडोसम्मै आँसुका घेरा लाग्यो ।
त्यसपछि उनले खुम्चिएको मैलो सलले आँसु पुछिन् । र, फेरि छोरा गुमाउनाको पीडा, त्यसपछिका परिस्थितिहरू र अग्लिँदै गएका समस्याका पहाडहरूका स्मरणले उनलाई बेचैन बनाइरह्यो । बाँचेको ठूलो छोरा पनि डिप्रेसनको सिकार भएको वर्तमानले झन पिरोल्नु स्वाभाविक थियो । विनयले मानसिक अस्पतालको उपचारपछि डिप्रेसनको औषधि सेवन गरिरहेका छन् ।
श्रीमान काममा नगए हातमुख जोर्न सकिन्न । एन्फाले सिस्नेरी पहिरोका पीडित परिवारलाई बैठकका लागि भनेर बोलाएपछि उनी डिप्रेसनमा पुगेको छोरालाई एक्लै छोडेर काठमाडौं आएकी थिइन् । शरीर यहाँ भए पनि उनको मन निजगढमै थियो । सधैं ‘मर्छु मर्छु’ भन्ने ठूलो छोराले कुनै अप्रिय कदम पो चाल्ने हो कि ! उनको मन तर्सिइरहन्छ । छोरालाई फोन गर्न पनि मोबाइलमा ब्यालेन्स छैन । त्यहीं भएका एकजनाले मोबाइलमा ब्यालेन्स हालिदिएपछि छोरालाई फोन लगाइन । छोरासँग कुरा भएपछि केहीबेरका लागि ढुक्क भएर सन्तोषभावसहित लामो सास लिइन् ।
आफ्नो छोरा मरेको छ । खासमा त्यो मरेको होइन । किनकि त्यो प्राकृतिक विपत्तिमात्र थिएन । विपत्तिले मरेको भए अरू पनि क्षति हुन्थ्यो होला । पूरा सिस्नेरीमा एउटा कुखुरा पनि मरेको छैन । तर हाम्रा बच्चाहरूमात्र किन ? कुलेखानीले तीन दिनदेखि तलका बस्ती खाली गर्न सूचना गरेको थियो । सिस्नेरीमा सबै सुरक्षित ठाउँमा जाँदा हाम्रा बच्चालाई जिम्मा लिएर लगेको एन्फाले किन त्यहीँ राखेको ?
‘आफ्नो छोरा मरेको छ । खासमा त्यो मरेको होइन । किनकि त्यो प्राकृतिक विपत्तिमात्र थिएन । विपत्तिले मरेको भए अरू पनि क्षति हुन्थ्यो होला । पूरा सिस्नेरीमा एउटा कुखुरा पनि मरेको छैन । तर हाम्रा बच्चाहरूमात्र किन ? कुलेखानीले तीन दिनदेखि तलका बस्ती खाली गर्न सूचना गरेको थियो । सिस्नेरीमा सबै सुरक्षित ठाउँमा जाँदा हाम्रा बच्चालाई जिम्मा लिएर लगेको एन्फाले किन त्यहीँ राखेको ? हामीलाई भनेको भए आफैं आफ्ना बच्चाको उद्दार गर्न जान्थ्यौं नि ! हामीले बारम्बार फोन गर्दा किन नउठाएको ?,’ कुरा गर्दागर्दै उनी बहकिन्छिन् । किनकि उनको मस्तिष्कमा अनगिन्ती प्रश्न अनुत्तरित छन् ।
‘एन्फाले बोलाएपछि आउनै पर्यो । नआए यिनीहरूले मन लागेको गर्छन् । मरेका त हाम्रा सन्तान हुन् । यिनीहरुलाई त्यसको के चिन्ता ? तर आउँदा पनि ठूलो छोराको चिन्ताले पिरोलिरहन्छ । उसलाई पनि ल्याउ भने टाटा सुमोमै आउजाउ भाडा र बाटो खर्च गरेर २ हजार लाग्छ । काठमाडौंमा एक रात बस्दा अर्को २ हजार जान्छ । चार हजार रुपैयाँ कहाँबाट ल्याउनु ? त्यति पैसा भए त मेरो परिवार एक महिना चल्छ,’ परिस्थितिले उनको अझै कडा परीक्षा लिइरहेकै छ ।
अकालमा एउटा छोरा गुमाएपछि बाँकी रहेको अर्को मानसिक समस्याको सिकार हुँदा आर्थिक संकटले समेत घेरेपछि कस्तो होला एउटी आमाको अवस्था ? कमलालाई भेट्ने हो भने साहित्यका कुनै ठेली पढ्नै पर्दैन । हजारौं पृष्ठको एउटा पुस्तक पढेभन्दा बढी यथार्थपरक अनुभूति पाइन्छ ।
‘बेलुन फुटेर ठूला मान्छे घाइते हुँदा तुरुन्तै छानबिन समिति बनेर कारबाही हुन्छ । इँटा भट्टामा मान्छे पोल्नेलाई फुलमाला लगाएर बाहिर निकालिन्छ । अनि हामी गरिबका ६ जना नाबालकले अनाहकमा ज्यान गुमाउँदा चाहिँ कसैलाई छुँदैन । निष्पक्ष छानबिन समिति पनि बन्दैन,’ तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली, नेकपा माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्ड र पूर्वप्रधानमन्त्री माधव नेपाललाई समेत भेटिसकेपछि पनि आश्वस्त हुन नसकेकी उनको मन यसैगरी रोइरहन्छ ।
एन्फामा पनि कुशासन भएकै कारण, नेतृत्व भ्रष्टाचारमा लिप्त भएकै कारण, संस्थाभित्र बेथिति र विसंगति व्याप्त भएकै कारण उनीलगायत ६ परिवारले आफ्ना सन्तान गुमाउनुपरेको थियो । राष्ट्रिय खेलाडी बनेर देशको सेवा गर्ने उद्देश्य बोकेका ६ जना होनहार कलिला मुना निमोठिएका थिए । अनि त्यसलाई प्राकृतिक विपत्तिको लेप लगाएर छोपिएको थियो । छोपिइरहकै छ ।
तर अहिले भने देशको परिस्थिति बदलिएको छ । राजनीतिक रुपमा उथलपुथल नै भएको छ । हिजोका ठालु र शक्तिशालीहरु आफैं डरले दुलो पसेका छन् । पुराना बेथिति, कुशासन र भ्रष्टाचारविरुद्ध भएको विद्रोहले देशमा जेन्जीको नयाँ शासन स्थापित गरेको छ । उनको छोरा पनि जेन्जी नै थियो । गरिब परिवारमा जन्मिएका कारण व्यक्त गर्न नसके पनि जेन्जी भावनाकै थियो । एन्फामा पनि कुशासन भएकै कारण, नेतृत्व भ्रष्टाचारमा लिप्त भएकै कारण, संस्थाभित्र बेथिति र विसंगति व्याप्त भएकै कारण उनीलगायत ६ परिवारले आफ्ना सन्तान गुमाउनुपरेको थियो । राष्ट्रिय खेलाडी बनेर देशको सेवा गर्ने उद्देश्य बोकेका ६ जना होनहार कलिला मुना निमोठिएका थिए । अनि त्यसलाई प्राकृतिक विपत्तिको लेप लगाएर छोपिएको थियो । छोपिइरहकै छ ।
खासमा कमलाको ममताले छोरालाई आफूभन्दा टाढा पठाउन मन गरेकै थिएन । यही कारण उनले एन्फामा छनोट भइसकेपछि पनि नजाओस भनेर जन्मदर्ता लुकाइदिएकी थिइन । ‘श्रीमान विदेशमा सामान्य मजदुरीमा हुनुहुन्थ्यो । मैले ठेलामा दाउरा बेचेर दुईवटा बच्चा हुकाएको हो । तर छोराले मान्दै मानेन । त्यसपछि हार खाएर पठाएकी हुँ । उसलाई सिस्नेरी छोडेर फर्किएको दिन रातभर नियास्रोले सुत्न सकेको थिइनँ । अब त एन्फाको लापरबाहीका कारण पूरा जीवन नियास्रोमै बिताउनुपर्ने भयो,’ कमलाको मन मानिरहेकै छैन ।
अनाहकमा आफ्ना सन्तान गुमाउनुको पीडाबाट गुज्रिइरहेको पीडित परिवारलाई एन्फा उपकारको शैलीमा ‘हाम्रो कुनै गल्ती छैन । तै पनि क्षतिपूर्तिस्वरुप ८ लाख रुपैयाँ लिएर जाउ’ भनेर पन्छिन खोज्छ । जसले छोरा गुमाउनुपरेको उनको घाउमा झन सुहिरोले रोपेझै हुन्छ ।
दिवंगत छोरा त फर्किने छैन । तर कम्तीमा निष्पक्ष छानबिन गरेर दोषीमाथि कारबाही हुने आशा भने उनमा फेरि पलाएको छ । त्यही उमेर समूहले पूरा देशको बेथिति, विसंगति, कुशासन र भ्रष्टाचारका ‘नाइके’हरूलाई ठेगान लगाइसकेको अवस्थामा आफ्नो छोरालाई पनि न्याय दिने आशा जागेको छ ।
नयाँ राजनीतिक घुम्तीले न्याय, सुशासन र भ्रष्टाचारमुक्त देश बनाउने म्यान्डेटसहित नागरिक सरकार स्थापित भएको छ । गरिब र अनपढ हुनाका कारण जेन्जी भन्ने शब्दावली नजाने पनि आफ्नै छोराको उमेरका किशोरहरूले यो सब गरेको कमलालाई थाहा छ । दिवंगत छोरा त फर्किने छैन । तर कम्तीमा निष्पक्ष छानबिन गरेर दोषीमाथि कारबाही हुने आशा भने उनमा फेरि पलाएको छ । त्यही उमेर समूहले पूरा देशको बेथिति, विसंगति, कुशासन र भ्रष्टाचारका ‘नाइके’हरूलाई ठेगान लगाइसकेको अवस्थामा आफ्नो छोरालाई पनि न्याय दिने आशा जागेको छ ।
सन्तान गुमाउने परिवारमा अब यसपालिमात्र होइन, प्रत्येक वर्ष दशैंको रौनक हुने छैन । तर, कमला र दिवंगत ६ बाल खेलाडीका परिवारको आशा पूरा होस् ! सम्पूर्ण नेपाली फुटबलले देखेको विकास र समृद्धिको सपना यथार्थमा परिणत होस् !नेपाली खेलकुदमा दण्डहीनताको अन्त्य होस् ! सुशासन स्थापित होस् !
अनाहकमा ज्यान गुमाएका ६ जना होनहार ‘छोरा’हरूको आत्माले शान्ति पाओस् !
विजया दशमीको शुभकामना !
