कार्यक्रम र भाषणमा नेपाली फुटबलसँग यति धेरै कार्यक्रम छन् कि फुटबलका विकसित देश पनि यो मामिलामा पछि पर्न सक्छन् । तर व्यवहारमा भने घोषित कार्यक्रममध्ये अधिकांश कार्यान्वयनमा आउँदैनन् ।

नेपाली खेलकुदको यो वर्तमान अचानक चट्याङ परेजसरी आएको होइन । निक्कै लामो इतिहासले मलजल गर्दै नेपालको खेलकुदलाई यो दिनमा ल्याइपुर्याएको हो । अर्थात लगातारका विवाद, मुद्धा–मामिला, भ्रष्टाचार, बेथिति, अनियमितता, अनुशासन हिनता नेपाली खेलकुदको पुरानै नियति हो ।

वर्ष २०८१ ले पनि नेपाली खेलकुदलाई खुसी हुने मौकाभन्दा बढी निराशा नै दियो । मैदानभित्र आर्जित सफलताका थोरै कथालाई बग्रेल्ती असफलताले नराम्ररी छायाँमा पारिदिए ।

देशकै ठूलो व्यावसायिक घरानाको प्रत्यक्ष संलग्नतामा एनएसएल सुरु हुँदा भत्कँदै गरेको घरले दरिलो टेको पाएको विश्वास लिइयो । तर त्यो टेको दरिलो होला भनेको, तीन सिजनसम्म आइपुग्दा झनै मक्किएको प्रमाणित भयो ।

संयोगले १०औं वृहत राष्ट्रिय खेलकुद आयोजना र त्यसको तयारी गर्नुपर्ने समयमा पनि देउवाको दल सरकारमा छ । अझ खेलकुद मन्त्रालयको जिम्मेवारी उनकै दलको भागमा छ । तर पनि मन्त्रीपरिषदले दुई वर्षअघि नै निर्णय गरेर आफैले घोषणा गरेको नेपाली खेलकुदकै सबभन्दा महत्वपूर्ण कार्यक्रम उनले घोषणा गरेको समयमा हुन सकेन ।

ठूलो सुविधासम्पन्न कभर्डहल बनाउँदा एकैपटक भलिबल, बास्केटबल, ब्याडमिन्टन, कबड्डी, ह्यान्डबल, फुटसल, मार्सल आर्टसलगायतका थुप्रै खेलले भनेजस्तो प्रतिस्पर्धास्थल पाउँथे ।

अदालत नमान्ने, सरकारलाई पनि नमान्ने भन्ने हुन्छ र ? यो त देशमा कानुन नै छैन भन्नेजस्तो भयो नी । हामीले वैधानिक चुनावमा भाग लिने भनेका हौं । यस्तो अराजक र अवैधानिक चुनावमा हामी भाग नलिने पक्षमा छौं ।

समूह चरणमा दुवै टोलीलाई हराउन सफल एकमात्र विपक्षीका रूपमा चितवन राइनोजले नाम लेखायो । सुदूरपश्चिमले पूरा प्रतियोगितामा अहिलेसम्म भोगेको हार त्यही एकमात्र हो ।

नेपाली खेलकुद अहिले यस्तै एउटा मालिक प्रधान प्रतियोगिताको माहोलमा रमिरहेको छ । नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)को आयोजनामा आज शनिबार कीर्तिपुरको त्रिवि मैदानमा हुने नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) ले क्रिकेट र खेलकुदमात्र नभई समग्र देशको ध्यान आफूतिर केन्द्रित गरिरहेको छ ।

मैदानमा जस्तो पसिनाले डुबेको वा हिलोमा लतपतिएको किरण चेम्जोङ ‘चिया टाइम’मा हुँदैनन् । त्यहाँ त आकर्षक पहिरनमा सजिएका किरण चेम्जोङलाई भेटिन्छ । जहाँ उनी ग्राहकको अतिथि सत्कारमा व्यस्त हुन्छन् । समर्थकसँग फोटो पोज दिन उनलाई भ्याइनभ्याई हुन्छ ।

नेपाली खेलकुदमा ‘सकिन्छ’ भन्ने विश्वास पैदा गराएकोमा संगीनाप्रति कृतज्ञ हुनेछ । दक्षिण एसिया र एसियाली स्तरमा स्वर्ण पदक जितेर तथा ओलम्पिकमा छनोट हुने पहिलो नेपाली खेलाडीका रुपमा इतिहास बनाएर अनि लाखौं नयाँ पिँढीलाई खेलकुदमा प्रेरित गरेर लगाएको गुनप्रति नतमस्तक हुँदै श्रद्धाले शीर झुकाउनेछ ।

एन्फा र फुटबललाई भजाएर यसका नाममा फिफा र एएफसीबाट आउने डलरमा मोज गर्ने लाइसेन्स पाएका सीमित बेइमानहरूका लागि स्वर्ग भए पनि समग्रमा नेपाली फुटबलको सर्वोच्च निकाय समस्या नै समस्यामा छ । बेथिति र विसंगतिका विषय चर्चामात्र गर्न पनि लामै समय लाग्छ । हजारौं शब्द खर्चिनुपर्छ । आस जगाउने केही देखिन्न । जताततै अँध्यारो र निराशामात्र व्याप्त छ ।

पेसाले बैंकिङ रोजे पनि भलिबलसँगको प्रेम छुटेको थिएन । खेलाडीको रूपमा नाता टुट्यो । तर, प्रेम यथावत थियो । माया भएपछि खेलाडीकै भूमिका किन चाहियो र ? अब खड्का नेपालको भलिबलमा सहयोगी र प्रायोजकका रूपमा रूपान्तरित भए । अझ योभन्दा पनि माथि उनले भलिबल उकास्ने अभियन्ताको भूमिका रोजे ।

खेलकुदमा सधैं सबै कुरा नतिजाले मात्र पनि बोल्दैन । कहिलेकाहीँ नतिजाको बोलीमा धेरै अर्थ मिसिएको हुन्छ । त्यस्तो बेला स्तर मापनका लागि प्रदर्शन, प्रयास, विगतसँगको तुलना र भावनामा प्रवेश गर्नुपर्छ ।

एक समयको निरीह नेपाली महिला भलिबल केही वर्षको अन्तरमा एउटा सशक्त टिममा रूपान्तरित हुनुका पछाडि धेरै रहस्य छन् ।

फ्रान्सको सबैभन्दा प्रख्यात सेन नदीमा भएको थियो । हरेक देशका खेलाडी डुंगामा रहेर समारोहमा भाग लिएका थिए । डुंगामा १० औं हजार खेलाडीको सहभागिता थियो । यो कुल ६ किलोमिटरको दूरीमा चलेको थियो ।

नेपालको सहभागिता उपलब्धिका लागि भएकै होइन । यो त फगत मित्रता, अनुभव बटुल्ने, खेलभावना प्रवद्र्धन गर्ने र ओलम्पिक अभियानको पात्र बन्नेमै सीमित बनाइएको छ ।

नेम्वाङले अध्यक्षका रुपमा दुई वर्ष एन्फामा रजाईं गरिसक्दा पनि मैदानमा भने दुई पटक भइसक्नुपर्ने ‘बी’ डिभिजन लिग एक पटक समेत भएको छैन । ‘ए’ र ‘सी’ डिभिजनका लिग पनि एक पटकमात्र हुन सकेका छन् । अघिल्लो वर्ष भएको शीर्ष डिभिजनको लिग यसपाली हुने छाँट छैन ।

उनी हुन्, अघिल्लो महिनामात्र १६ वर्ष पूरा भएर १७ टेकेका गोरक घले । गोरकको पुर्ख्यौली थलो गोर्खाको मान्बु हो । तर उनी उतै बेल्जियमको आन्ट्वेर्पेनमा जन्मिएका हुन् । आन्ट्वेर्पेनमा उनी आमाबाबु विना र राम घले तथा भाइ गणेशसँगै बस्छन् ।

विचरा उनीहरूलाई नेपाली फुटबलको चित्र के थाहा ! नेपाली फुटबलको आवश्यकता उनीहरूको स्वार्थी मनले कसरी बुझ्नु ! रोहित चन्द र आरसी ३२ को महत्वसँग उनीहरूलाई के मतलब ! राज्यले नै बिकटताको पगरी गुथाइदिएको कर्णालीको परिचय फेर्ने अभियानसँग किन स्वामित्व लिनु !

नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा गोल नगरेको समय ३ सय ९७ मिनेट पुगेको छ । व्यवहारिक भएर अनुमान गर्दा यूएईविरुद्ध पनि गोल गर्न गाह्रो छ, यमनविरुद्ध पनि । यो निराशावादी सोच पक्कै होइन । यो त यथार्थमा बसेर गरिएको विश्लेषण हो । किन त यस्तो विश्लेषण ?