काठमाडौं । विश्व फुटबलमा एउटा शब्दावलीको चर्चा बेलाबखत खुब भइरहन्छ, ‘फलन जायन्ट’ अर्थात ओरालो लागेको महारथी । क्लब फुटबलमा इङ्ल्यान्डको लिड्स युनाइटेडदेखि सन्डरल्यान्ड, स्पेनका डेपोर्टिभो ला कोरुना र रियाल जारागोजा, फ्रान्सको सेन्ट इटेनलगायतका टोलीको नाम ‘झरेका महारथी’ अर्थात फलन जायन्टको रूपमा आइरहन्छ ।
यी सबै टिम कुनै समय आफ्नो देशको लिगका निर्विवाद महारथी थिए । तर विभिन्न समस्याका कारण आ-आफ्नो देशको शीर्ष डिभिजनबाट रेलिगेसन स्वीकार्न यी टिमहरू बाध्य भए । यीमध्ये कतिपय टिमले औपचारिक रूपमा पुरानो हैसियत पुनःप्राप्ति गरिसके पनि पुरानो रवाफ भने फर्काउन सकेका छैनन् ।
अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलको कुरा गर्दा उरुग्वे फलन जायन्टको सबैभन्दा उपयुक्त उदाहरण हुनसक्छ । १९३० को पहिलो र १९५० को चौथो विश्वकपमा उपाधि जितेको उरुग्वेले त्यसयता कहिल्यै विश्व स्तरमा त्यो प्रभाव देखाउन सकेको छैन । १९७० पछि टोलीले सेमिफाइनलसम्मको यात्रा गरेको पनि २०१० मा मात्र हो ।
नेपालको घरेलु फुटबलमा महावीर क्लब यसको सबैभन्दा गतिलो उदाहरण हुनसक्छ । २०११ सालको पहिलो लिग जितेको टोली अहिले ‘सी’ डिभिजनमा संघर्ष गरिरहेको छ । उसो त आरसिटी र एनआरटीजस्ता कुनै बेला नेपाली फुटबलमा एकछत्र राज गरेका टिमले पनि शीर्ष डिभिजनबाट घटुवा हुने अनुभव लिइसकेका छन् । आरसिटी त अहिले पनि ‘बी’ डिभिजनमै छ ।
काठमाडौं उपत्यकाको एउटा सानो सहर पाटनको क्लब भए पनि एकहिसाबमा देशव्यापी रूपमा फुटबलको संस्कार स्थापनामा थ्री स्टारको ठूलो योगदान थियो ।
महावीरदेखि आरसिटीसम्मको फलन जायन्टहरूको इतिहासमा यो साता अर्को एउटा नाम थपियो, थ्री स्टार क्लब । रगतमै फुटबल बग्ने पाटनवासी नेवार समुदायको मायामा हुर्किएको थ्री स्टार क्लब आधुनिक नेपाली फुटबलमा सबैभन्दा प्रभावशाली क्लब थियो । थ्री स्टार र मनाङ मर्स्याङ्दी क्लब आधुनिक भनिने २०४६ यताको समयमा नेपाली फुटबलको पर्यायझै थियो ।
थ्री स्टार मैदान उत्रिएपछि कुनै पनि खेलमा रंगशालामा टेक्ने ठाउँ नहुनु स्वभाविक जस्तै थियो । अझ थ्री स्टारको खेल मनाङसँग भए त रंगशालावरिपरि सुरक्षा र ट्राफिक व्यवस्थापन पनि ठूलै चुनौती हुन्थ्यो । काठमाडौं उपत्यकाको एउटा सानो सहर पाटनको क्लब भए पनि एकहिसाबमा देशव्यापी रूपमा फुटबलको संस्कार स्थापनामा थ्री स्टारको ठूलो योगदान थियो ।
एकहिसाबले पूर्ण रूपमा एमेच्योर ढर्रामा घिस्रिइरहेको नेपाली फुटबललाई व्यावसायिक बनाउने बाटोमा सबैभन्दा आक्रामक रूपमा नेतृत्व दिने जस थ्री स्टारले इतिहासमा लेखाइसकेको थियो । २०६० को दशकमा फुटबललाई कम्तीमा अर्धव्यावसायिक बनाउने अभियानमा क्लबको नाममै प्रायोजकको नाम जोड्ने जोखिम यही क्लबले मोलेको थियो ।
पहिलो पटक २०६२ सालमा नबिल बैंकसँग प्रायोजन सम्झौता गर्दा क्लबको नाम नै फेरेर नबिल थ्री स्टार क्लब बनाइयो । क्लबको यो कदमले पाटनका रैथाने नेवारको मनमा ठेस पुग्यो । क्लब भवन र तत्कालीन अध्यक्ष ललितकृष्ण श्रेष्ठको घर वरिपरि आक्रोशित स्थानीयको भिड लाग्यो । तर नेपाली फुटबलमा पायोनियरको दर्जा पाउने बाटोमा पुगेका ललितकृष्णले त्यो सामाजिक दबाब सहजैसँग झेले । क्लबको हितका लागि चालिएको कदमबाट पछि हटेनन् । केही वर्षभित्रै नेपाली फुटबलमा सबैजसो क्लबको नाममा प्रायोजकको नाम पनि जोडिन थाल्यो ।
मोफसलमा हुने नकआउट प्रतियोगिताहरूको स्तर नाप्ने एउटा मापक हुने गथ्र्यो, प्रतियोगितामा थ्री स्टार र मनाङजस्ता टिमले भाग लिएको छ कि छैन भनेर ।
हुन पनि २०५४ मा पहिलो पटक लिग जितेको थ्री स्टारले २०६१ र २०६९ मा समेत गरी तीन पटक सहिद स्मारक लिग र २०७२ मा राष्ट्रिय लिग जित्ने बेलासम्मको दुई दशक नेपाली फुटबलमा पाटने रवाफसँगै एकछत्र राज गरेको थियो । त्यो यस्तो समय थियो, जतिबेला देशभित्र हुने कुनै पनि प्रतियोगितामा थ्री स्टारले भाग लिए मात्र पुग्थ्यो । टोलीलाई उपाधिको निर्विवाद दाबेदारमा लिइन्थ्यो ।
मोफसलमा हुने नकआउट प्रतियोगिताहरूको स्तर नाप्ने एउटा मापक हुने गथ्र्यो, प्रतियोगितामा थ्री स्टार र मनाङजस्ता टिमले भाग लिएको छ कि छैन भनेर । थ्री स्टार सहभागी हुनुको अर्थ दर्शकको खचाखच उपस्थिति र त्यसबाट उठ्ने पैसाबाट प्रतियोगिता नाफामा जाने पक्का हुन्थ्यो ।
तर बागमती नदीमा धेरै पानी बगिसकेको छ । भुइँचालोपछि थ्री स्टार क्लबले त्यो पुरानो रवाफ विस्तारै गुमाउँदै गयो । अवस्था यहाँसम्म आइपुग्यो कि सधैं ‘उपाधिको निर्विवाद दाबेदार’ बाट पछिल्लो दशकमा थ्री स्टारको छवि ‘रेलिगेसन ब्याटल’को टिममा परिणत भयो । जुन ब्याटलमा यसपालि थ्री स्टार पराजित भयो । दुई वर्षअघि सम्पन्न सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिग २०७९-८० को अन्तिम खेलमा गरेको गल्तीको सजाय थ्री स्टारले बिहीबार भोग्नुपर्यो । २०३९ सालदेखि शीर्ष डिभिजनमा खेल्दै आएको नेपाली फुटबलको महारथी थ्री स्टार क्लब औपचारिक रूपमा ‘बी’ डिभिजनमा घटुवा भएको छ ।
खासमा लिगको अन्तिम खेलमा जावलाखेल युथ क्लबविरुद्ध भिसा अवधि सकिइसकेका दुई विदेशी खेलाडी खेलाउनाको मूल्य थ्री स्टारले चुकाउनुपरेको हो । देशको कानुन र फुटबलको नियमविपरीत भिसा नभएका खेलाडी खेलाएका कारण १-० को नतिजामा जितेको खेलमा पनि थ्री स्टारले नतिजा विपक्षीलाई ३-० ले सुम्पिनुपर्यो । जसका कारण टोली रेलिगेसनको सिकार भयो ।
क्लबले पाटनका रैथानेको फुटबल भावनालाई सही नेतृत्व गर्न सकेन । पाटनको फुटबल सान जोगाउने मामिलामा नेतृत्व नराम्ररी चुक्यो ।
एन्फाको अपिल कमिटीले बिहीबार त्यस विषयमा निर्णय गरेपछि थ्री स्टारले शीर्ष डिभिजनको हैसियत गुमाएको हो । तर विषय यहाँ यो होइन । फुटबलमा जित-हार स्वभाविक प्रक्रिया हो । अनि बढुवा र घटुवा भनेको लिगको सबैभन्दा रोमाञ्चक आकर्षण हो । तर थ्री स्टार जस्तो टिम रेलिगेसनबाट जोगिन त्यसरी अवैधानिक खेलाडी खेलाउनुपर्ने र एउटा खेलको नतिजाका कारण रेलिगेसनमै पर्ने अवस्थामा पुग्नु यहाँ चर्चाको विषय हो ।
यस अर्थमा कुनै फुलबुट्टा नहाली भन्न सकिन्छ, क्लबले पाटनका रैथानेको फुटबल भावनालाई सही नेतृत्व गर्न सकेन । पाटनको फुटबल सान जोगाउने मामिलामा नेतृत्व नराम्ररी चुक्यो । पाटनको मात्र नभई, काठमाडौं उपत्यकाको मात्र नभई सम्पूर्ण नेपाली फुटबलकै नेतृत्व गर्ने अवस्थाबाट थ्री स्टार एउटा निरीह र बबुरो क्लबमा रूपान्तरित भएको छ ।
उसो त क्लब र फुटबलका लागि पूर्ण रूपमा आफूलाई समर्पित गर्ने ललितकृष्णको सबल नेतृत्व अहिले क्लबसँग छैन । थ्री स्टारलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा ठाँट र रवाफ जमाउन सक्ने अवस्थामा पुर्याउने ललितकृष्णको समन्वयकारी नेतृत्व क्लबले गुमाएको १० वर्ष भइसकेको छ । २०७२ जेठ २९ गते आफ्नै नवनिर्मित घरमा करेन्ट लागेर उनको निधन भएको थियो । त्यसयता ललितकृष्णको प्रेरणादायी नेतृत्वका लागि थ्री स्टारमात्र नभई सम्पूर्ण नेपाली फुटबल नै प्रत्येक दिन कल्पिइरहेको छ ।
एन्फा र क्लबले निकै भावुक शैलीमा श्रेष्ठको १०औं स्मृति दिवस मनाएको धेरै दिन भएको छैन । नेपाली समाजले विश्वास गर्नेजस्तो माथिल्लो लोक हुन्छ भने त्यहाँबाट आफ्नो क्लब र समग्र नेपाली फुटबल अनि एन्फाको अधोगति देख्नुपर्दा सायद ललितकृष्ण खुसी थिएनन् होला । उनलाई सम्झिएको नाटक नेपाली फुटबलले प्रत्येक वर्ष मञ्चन गर्दा पनि ललितकृष्ण श्रेष्ठको मन हाँस्न सकेको थिएन होला ।
आजको मितिमा थ्री स्टारले पाँच दशकभन्दा लामो विरासत गुमाइसकेको छ । टोली ‘बी’ डिभिजनमा घटुवा भइसकेको छ ।
तर १०औं स्मृति दिवसका नाममा नेपाली फुटबल र थ्री स्टार क्लब अनि जीवित हुँदाको आफूबारे लामा बनावटी भाषण गरेको ७ दिनमै अपिल कमिटीको यस्तो निर्णय आउँदा ललितकृष्ण श्रेष्ठको मन कति रोयो होला । ललितकृष्णले ‘माथिल्लो लोक’बाट के सोचे होलान भन्ने कुरा पनि भौतिकवादी दुनियाँमा गौण होला । तर रगतमै फुटबल बग्ने पाटनका रैथानेको भावनामा कति ठेस पुग्यो होला ?
अपिल कमिटीको निर्णय फुटबलमा अन्तिम मानिन्छ । तथापि अब थ्री स्टारले यो निर्णयविरुद्ध अपिल गर्ने दुई विकल्प चाहिँ छ । कोर्ट अफ आर्बिट्रेसन फर स्पोर्टस (सिएएस) वा नेपालको अदालतमा मुद्दा दायर गर्ने । सँगै अपिल कमिटीको वैधानिकता खोज्ने, समयमा निर्णय नगरिएको वा फिफा कनेक्टमा एन्फा आफैले दर्ता गराएको जस्ता तर्क गर्ने विकल्प पनि थ्री स्टारसँग बाँकी नै छन् । तर सबै ठाउँमा पुग्दा आफैले भिसा नभएका खेलाडी खेलाएका कारण थ्री स्टारको दाबी कमजोर हुनसक्छ ।
जे जसो भने पनि आजको मितिमा थ्री स्टारले पाँच दशकभन्दा लामो विरासत गुमाइसकेको छ । टोली ‘बी’ डिभिजनमा घटुवा भइसकेको छ । यथार्थ यही हो । विश्व फुटबलको इतिहासमा एक पटक हैसियत गुमाएपछि फेरि पुरानै अवस्थामा फर्किएका उदाहरण धेरै छन् । त्यसबाट भने क्लबले प्रेरणा लिन सक्छ ।
सन् २००६ मा खेल मिलेमतोको अभियोगमा दोषी साबित भएपछि इटालियन च्याम्पियन युभेन्टस शीर्ष डिभिजनबाट घटुवा भएको थियो । त्यही क्लब लगत्तैको सिजनमा शीर्ष डिभिजनमा फर्किएर लगातार ९ पटक इटालियन सिरी ‘ए’ च्याम्पियन भएको सबैलाई थाहा छ । थ्री स्टारका पदाधिकारीलाई पनि यो जानकारी नभएको विषय होइन । अब पाटनका रैथानेको फुटबलप्रेमलाई सही नेतृत्व गर्दै थ्री स्टारले युभेन्टसबाट प्रेरणा लिनुपर्छ । नेपाली फुटबलमा विगतभन्दा पनि बलियो तरिकाले थ्री स्टारको पुनरागमन कथा लेख्नुपर्छ ।
