प्रदर्शन गर्न नसके खेलाडी बाहिरिनुपर्ने, पदाधिकारी चाँही दशकौंसम्म माखो नमारी पदमा बस्न पाउने ?

एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता असोज ६ बाट सुरू हुँदैछ । दुःख लाग्दो कूरा के छ भने, विश्व खेल जगतमा तुलनात्मक रूपमा कमजोर मानिने महादेशीय प्रतियोगितामा सुरूदेखि नै नेपालको सहभागिता सधै झै दयनीय छ ।

पदकको त कुरा छाडौं, अधिकांश खेलाडीलाई प्रारम्भिक चरण पार गर्न पनि महाभारत हुनेछ । कुनै पनि खेल वा खेलाडीलाई पदकको दावेदार भन्न सकिने अवस्था छैन । आशा गर्नु बाहेक तथ्यांकले पुष्टी गर्न सक्ने आधार देखिँदैन ।

आजसम्म स्वर्ण पदक जितेका छैनौं । नयाँ समावेस भएका खेलमा  सुरूआती क्रममा प्राप्त आक्कल–झुक्कल केही पदक बाहेक नेपालले बलिया प्रतिद्वन्दीलाई पराजित गरेर प्राप्त गरेको पदक छैन भने पनि हुन्छ ।

नेपालको निरन्तर कमजोर प्रदर्शन रहनुमा खेलकूद नीति र बजेट भन्दा लामो समयसम्म खेल संघ हाँकिरहेका व्यक्तिहरू बढी  जिम्मेवार छन् भन्दा अतिशयोक्ति नहोला । उनीहरूको ध्यान खेल र खेलाडीको स्तर उकास्न भन्दा कयौं गुणा बढी आफू खेल संघमा कसरी टिक्न सकिन्छ भन्नेमा रहन्छ ।

यसका लागि र यस्तो अवस्था रहिरहनुमा के खेलकूद नीति र सानो बजेट मात्र कारण हो त ? खेलाडी र प्रशिक्षकले त प्रतिकूल अवस्थामा पनि मिहिनेत गरिराखेकै थिए । यसमा उनीहरूको दोष र कमजोरी भन्न सकिन्न । आफ्नो क्षमता अनुरूप सक्ने प्रदर्शन गर्ने न हो ।

नेपालको निरन्तर कमजोर प्रदर्शन रहनुमा खेलकूद नीति र बजेट भन्दा लामो समयसम्म खेल संघ हाँकिरहेका व्यक्तिहरू बढी  जिम्मेवार छन् भन्दा अतिशयोक्ति नहोला । उनीहरूको ध्यान खेल र खेलाडीको स्तर उकास्न भन्दा कयौं गुणा बढी आफू खेल संघमा कसरी टिक्न सकिन्छ भन्नेमा रहन्छ । खेल संघ लामो समयसम्म हाँकेर पनि देशको खेल स्तर पनि उकास्न सकेन भने पदमा बसिरहनुको के औचित्य रहन्छ ? वास्तवमा तिनीहरू त खेलकुदको स्वभाविक विकासका पनि बाधक हुन् । सहयोगी हैनन् ।

अनेक बहानाबाजी गर्ने र अरूलाई दोष दिनुभन्दा, गर्न खोज्नेलाई छोडेर स्वतः बाहिरिए खेल र खेलाडीको कल्याण हुने थियो । जहाँसम्म नयाँले सक्छ कि सक्दैन भन्ने प्रश्न छ, त्यो त समयले देखाउने कुरो हो । सकेन भने फेरी अरू आउलान । तर, यथास्थितीमा केही हुने वाला छैन भन्ने त जगजाहेर नै छ ।

फोहोरी र घटिया राजनीतिक अभ्यास भइरहेको देशमा खेल संघका नेतृत्वमा अक्षम व्यक्तिहरू टिकिरहेका छन् । तर, यसको चर्काे मुल्य खेलाडीहरुले चुकाउँदै आइरहेका छन् । भविष्यमा पनि चुकाउने छन् ।

फोहोरी र घटिया राजनीतिक अभ्यास भइरहेको देशमा खेल संघका नेतृत्वमा अक्षम व्यक्तिहरू टिकिरहेका छन् । तर, यसको चर्काे मुल्य खेलाडीहरुले चुकाउँदै आइरहेका छन् । भविष्यमा पनि चुकाउने छन् ।

सामान्य खेलाडीको त कुरै छाडौं यदाकदा देखिने प्रतिभावान खेलाडीले पनि प्रशिक्षण समयमा निकै बाधा अवरोध सामना गर्दा उच्च क्षमता प्रदर्शन गर्ने ‘प्लेटफर्म’ (स्वेदश तथा विदेशमा) नपाउँनु र अन्तमा आफूले सक्ने जति पनि प्रदर्शन गर्न नपाउँदै दुःखपूर्वक खेलक्षेत्र छाड्नुपर्ने अवस्था रहेको छ ।

फलस्वरूप समकक्षी देशका खेलाडीले फड्को मार्दै जाँदा पनि नेपाली खेलाडीको स्तर जहाँको त्यही अड्किइरहेको छ ।

दशकौंसम्म पदमा रहेर संघका बलिया व्यक्ति भनिनेहरुलाई अन्तर्राष्ट्रिय खेल मैदानमा निरन्तर कमजोर खेलाडी बोकेर जाँदा विदेशी समकक्षीहरू समक्ष लाज लाग्नु पर्ने हैन र ?

एकछिन सोचौं त, ‘खेलाडीको उच्चस्तरीय प्रदर्शन गर्न नसकेमा एक दुई वर्षमै पछाडी पर्ने, अनि पदाधिकारी चाँही लगभग निस्क्रिय रहेर दशकौंसम्म संघमै रहिरहन सक्ने ?’ अनि त्यस्ताहरुसँग खेलाडी दबेर बस्नुपर्ने ? खेलाडी चुप छन् भन्नुको अर्थ संघका निस्क्रियता र गलत कार्यसँग सहमत र खुसी छन् भन्न मिल्छ ?

यता, खेलाडीको अवस्था दयनीय अनी उता पदाधिकारी अन्तर्राष्ट्रिय महासंघका पदमा भन्दा खेल जगतले के बुझ्ने ? दशकौंसम्म पदमा रहेर संघका बलिया व्यक्ति भनिनेहरुलाई अन्तर्राष्ट्रिय खेल मैदानमा निरन्तर कमजोर खेलाडी बोकेर जाँदा विदेशी समकक्षीहरू समक्ष लाज लाग्नु पर्ने हैन र ?

साथै खेलस्तर कमजोर हुनुमा गलत नेतृत्वको साथ दिने र आफू केही नगर्ने तर पदका लागि मरिहत्ते गर्नेहरू पनि उत्तिकै जिम्मेवार छैनन् र ?

च्याउसरी उम्रेका खेल संघहरूको आवश्यकता हाम्रो जस्तो सीमित साधन र स्रोत भएको देशलाई छैन । सीमित खेलमा ध्यान दिऔं ।

खेलकुद संघको नेतृत्वमा आउन राजनीतिक पार्टीकै नेता कार्यकर्ता हुनु पर्ने वा समर्थनको आवश्यकता अपरिहार्य हुने अहिलेको अवस्थालाई निरूत्साहन गरौं ।

– क्षमता र योगदानको आधारमा नेतृत्वमा आउन सक्ने वातावरण बनाऔं ।

– नेतृत्व चयन स्वार्थ र पैसाको आधारमा नगरौं ।

– लामो समय संघमा रहेर पनि माखो मार्न नसकेकाहरूलाई हटाआंै ।

– च्याउसरी उम्रेका खेल संघहरूको आवश्यकता हाम्रो जस्तो सीमित साधन र स्रोत भएको देशलाई छैन । सीमित खेलमा ध्यान दिऔं ।

– प्रतिभा पहिचान, दीर्घकालिन तालिम र उमेर समूह सहितका प्रतियोगिताहरू नियमित रूपमा संचालन गर्न नखोज्ने र गर्न नसक्ने खेल संघका नेतृत्व र पदाधिकारीहरूको आवश्यकता खेलाडीलाई छैन, खेललाई छैन र देशलाई पनि छैन । त्यस्ताहरूलाई पाखा लगाऔं । हैन भने नेपालको खेलस्तर र नेपाली खेलाडीहरूको अवस्था सधै यस्तै रहिरहने छ ।

(पूर्व राष्ट्रिय खेलाडी एवं नेपाल एथ्लेटिक्स संघका पूर्व महासचिव राजवंशीको फेसबुक वालबाट साभार)