नेपाली फुटबलमा हराएको ‘राइभ्लरी’

काठमाडौं ।‘राइभ्लरी’ अर्थात प्रतिद्वन्द्विता । फुटबलमा ‘राइभलरी’ ले जुन अर्थ प्रस्टाउँछ, त्यो प्रतिद्वन्द्विताले नगर्न सक्छ । यो भूमिका किनभन्दा एउटा प्रश्न उठेको धेरै भयो । किन हराउँदै छ नेपाली फुटबलमा ‘राइभ्लरी’ ?

भर्खर बिर्तामोडमा सकिएको झापा गोल्डकप फुटबलको फाइनलमा एउटा राम्रै संयोग जुरेको थियो । फाइनलमा त्यस्ता दुई टिम भिडेका थिए, जसको प्रदर्शन पछिल्लो सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिगको ठ्याक्कै उल्टो थियो । चर्च ब्वाइज च्याम्पियन भएको टिम थियो । विभागीय टोली एपिएफ भने रेलिगेसनमा परेको टिम । 

फाइनलमा चर्च ब्वाइजसामु आफू साँच्चै च्याम्पियन भएको फेरि एकपल्ट प्रमाणित गर्ने अवसर थियो । एपिएफले भने भन्न सक्थ्यो, त्यो त एउटा संयोग मात्रै थियो, मैदानमा हामी कहाँ कम छौं र ?

धेरै टाढा किन जानू, हाम्रा नजिकका छिमेकी मुलुक भारतका दुई क्लब मोहन बगान र इस्ट बंगालबीच नै चरम दुस्मनी चल्छ । फुटबलका लागि यस्तो ‘राइभलरी’ राम्रो हो ।

यस्तै पृष्ठभूमि समेटिएर चर्च ब्वाइजका अध्यक्ष रुबिन राईसँग प्रश्न गरिएको थियो, ‘फाइनल त विशेष हुन्छ नि ?’ अध्यक्षमात्र होइन्, ‘प्रशिक्षकको भूमिकामा पनि रहेका उनले भनेका थिए, ‘होइन, त्यस्तो हुन्न ।’

किन त ? लिग खेलेको चर्च ब्वाइजको टिम अर्को थियो । खेलाडी नै अरू अरू थिए । यस्तै स्थिति एपिएफको पनि थियो । लिग सकेयता टिम र खेलाडीहरू कता हो कता तितरबितरको स्थितिमा पुगिसकेका थिए । अनि के को पो ‘राइभलरी’ ? यो यस्तो स्थिति हो, जसले नेपाली घरेलु फुटबललाई राम्रो गरिरहेको छैन । यसले नेपाली फुटबलमा मिठास थप्दैन । बरू उल्टै कमजोर बनाउँछ । आम दर्शकले कुन टिमलाई किन समर्थन गर्ने भन्ने आधार फितलो बनाउँछ ।

बजारमा फुटबललाई बिकाउने हो भने धेरै अनुकूल स्थिति चाहिन्छ, त्यसमध्ये एउटा यही ‘राइभ्लरी’ पनि हो । यहाँनिर अलिकति युरोपेली फुटबलकै सहारा लियौं न । त्यहाँ भन्ने गरिन्छ, कोही कसैले कुनै टिमको समर्थन गर्छ भने त्यो समर्थन उसको मृत्युपछि मात्र टुंगिन्छ । नत्र उसले आफूले समर्थन गरेको टिम कहिल्यै फेर्दैन । चाहे टिमले राम्रो खेलोस् वा नखेलोस् । क्लब पनि जत्तिकै ठूलो होस् वा सानो । ती केहीको मतलब भएन, आफ्नो क्लब भनेपछि आफ्नो क्लब ।

इङ्लिस फुटबलमा लिभरपुल र म्यानचेस्टर युनाइटेड कहिल्यै मिल्न सक्दैन । यसका समर्थक पनि परस्पर विरोधी हुन्छन् । यस्तै स्थिति आर्सनल र टोटनहमको हुन्छ । स्पेनिस  फुटबलमा रियाल मड्रिड र बार्सिलोनाबीचको ‘राइभलरी’ कसलाई पो थाहा छैन । यसको त लामो न लामो इतिहास छ । त्यसमा अर्थ, राजनीति, सामाजिक सबै तत्व जोडिएका हुन्छन् । इटालीमै पनि इन्टर मिलान र एसी मिलान कहिल्यै एक भएको थाहा छ र ?

एनआरटीबाट छुटिएको क्लब हो संकटा । त्यसैले जतिबेला यी दुई क्लब भिड्थे, नयाँ सडक र त्यसवरिपरिका समर्थक खेलमा ओइरिन्थे । दुवै टिम अनि समर्थकबीच पानी बाराबारको स्थिति हुन्थ्यो । केही वर्ष अगाडिसम्म पनि मनाङ मर्स्याङ्दी र थ्री स्टार भिड्थे, गजबको प्रतिस्पर्धा चल्थ्यो । पुराना दिनमा यी दुई शत्रु क्लब थिए ।

धेरै टाढा किन जानू, हाम्रा नजिकका छिमेकी मुलुक भारतका दुई क्लब मोहन बगान र इस्ट बंगालबीच नै चरम दुस्मनी चल्छ । फुटबलका लागि यस्तो ‘राइभ्लरी’ राम्रो हो । यसले फुटबललाई साँच्चै सनसनीपूर्ण र रोमाञ्चक मात्र बनाउँदैन, यो खेललाई सधैं पछ्याइरहन बाध्य पार्छ ।

फेरि कसैले कोही खास खेलाडीका लागि कुनै क्लबको समर्थन गरिरहेको हुन्छ । लियोनल मेसी मन पराउनेका लागि अझै पनि बार्सिलोना उत्तिकै प्यारो हुँदो हो । क्रिस्टियानो रोनाल्डो पछ्याउनेका लागि म्यानचेस्टर युनाइटेड वा रियाल अझै मनपर्दो हो ।

तर, यही तथ्य नेपाली फुटबलमा मर्दै छ । सबैलाई डर छ, नेपाली फुटबल ओरालो लागिरहेछ । हो, पनि । यसका अनेक कारण होलान् । त्यसमध्ये एउटा कारण यही हो, ‘राइभलरी’ को चरम अभाव । त्यसो त नेपाली फुटबलमा क्लब क्लबबीच ‘राइभ्लरी’ नभएको पनि कहाँ हो र ? धेरै अगाडि जाने हो भने जतिबेला आरसिटी प्रतिद्वन्द्वी हुन्थ्यो, अरू सबै टिम एकजुट हुन्थे । धेरैलाई आरसिटी मनपर्दैन थियो । तर आरसिटी भने आफू आफूमा एकजुट भएर एक्लै लड्थ्यो ।

एनआरटीबाट छुटिएको क्लब हो संकटा । त्यसैले जतिबेला यी दुई क्लब भिड्थे, नयाँ सडक र त्यसवरिपरिका समर्थक खेलमा ओइरिन्थे । दुवै टिम अनि समर्थकबीच पानी बाराबारको स्थिति हुन्थ्यो । केही वर्ष अगाडिसम्म पनि मनाङ मर्स्याङ्दी र थ्री स्टार भिड्थे, गजबको प्रतिस्पर्धा चल्थ्यो । पुराना दिनमा यी दुई शत्रु क्लब थिए । पछि मनाङ, थ्री स्टार र पुलिस एक आपसमा भिड्दा पनि त्रिकोणात्मक ‘राइभ्लरी’ चल्थ्यो । पुलिस र आर्मीबीच पनि यस्तै होड हुन्थ्यो ।

खोइ ! कता हराए यी सबै ? यसको दोष अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा)लाई त जान्छ । यसमा क्लब र खेलाडी पनि उत्तिकै भागिदार छन् । कोहीसँग पनि उम्कने अवसर छैन । एक त नेपालमा यो र त्यो भन्ने फुटबल सिजन नै छैन । कति बेला कहिले लिग सुरु हुन्छ त्यो पनि टुंगो छैन । यस्तोमा एउटा प्रतियोगिताका लागि बनेको टिम अर्को प्रतियोगितासम्म पुग्दा पूराको पूरा फेरिएको हुन्छ । चर्च ब्वाइजले लिग जित्दाका खेलाडी अहिले कता छन् ?

हरि खड्का भनेपछि पुलिस, वसन्त थापा भनेपछि मनाङ वा प्रदीप महर्जन भनेपछि थ्री स्टारलाई सम्झिने दिन पनि थिए । तर, अब ती केही पनि रहेनन् । त्यसैले त नेपाली फुटबल बिरामी छ । यस्ता प्रतिद्वन्द्विता, समर्पणभावलाई नेपाली फुटबलमा ब्युँझाइनुपर्छ । 

त्यसमध्ये बिरलै कोहीले मात्र झापा गोल्डकपमा खेले कि खेल्दै खेलेनन् ? अझ केपी ओली कपमा त चर्च ब्वाइजविरुद्ध अनन्त तामाङले नै खेले । अब भनिरहनुपर्दैन चर्च ब्वाइजले लिग जित्दा अनन्त नै कप्तान थिए । त्यतिमात्र होइन, एउटा प्रतियोगिता खेलेका खास-खास खेलाडी साता दिनपछि हुने अर्को प्रतियोगितामा अर्कै टिमबाट खेलिसकेका हुन्छन् ।

यस्तोमा खेलाडीको क्लबप्रतिको समर्पण मर्छ नै । खेलाडीका लागि छिनछिनमा क्लब फेर्नु पनि सामान्य कुरा भएको छ । नेपाली घरेलु फुटबलका सदाबहार प्रशिक्षक हुन्, मेघराज केसी । नेपाली फुटबलबारे भित्री कुरा उनी जत्तिको अरूलाई के थाहा ? उनी बोल्छन् यसबारे कहिलेकाहीं ।

उनले पनि धेरै क्लब फेरेका छन् । कहिले कहाँ, कहिले कहाँ । उनी विशेषतः थ्री स्टारका प्रशिक्षकका रूपमा चिनिए । तर थ्री स्टारकै खास विरोधी क्लब पनि सम्हाले । यस्तो किन त ? तिनै मेघराजले मिडियासामु नै बोलेका छन्, ‘नेपाली फुटबलमा यस्तो समर्पण, प्रतिद्वन्द्विता भन्ने केही पनि छैन । कहिले को कहाँबाट खेल्छन्, त्यो त टुंगो हुन्न, यस्तोमा नेपाली फुटबलमा आस्था भन्ने पनि रहन्न ।’ उनकै भाषामा लिगको एउटा संस्करण खेलेको थ्री स्टार अर्को संस्करणको लिग खेल्दासम्म साँच्चै धेरै अर्थमा फरक भइसकेको हुन्छ ।

हरि खड्का भनेपछि पुलिस, वसन्त थापा भनेपछि मनाङ वा प्रदीप महर्जन भनेपछि थ्री स्टारलाई सम्झिने दिन पनि थिए । तर, अब ती केही पनि रहेनन् । त्यसैले त नेपाली फुटबल बिरामी छ । यस्ता प्रतिद्वन्द्विता, समर्पणभावलाई नेपाली फुटबलमा ब्युँझाइनुपर्छ । अहिले तत्कालको स्थितिबाट तुरुन्तै त्यस्तै वातावरण बनाउन नसकिएला, तर यो बाटो नेपाली फुटबलले तय गर्नैपर्छ । हो, फुटबल नबुझ्नेका लागि भने यी गौण विषय हुन्, तिनले भन्दा हुन् किन चाहियो नेपाली फुटबलमा यस्तो प्रतिद्वन्द्विता र समर्पण ?