काठमाडाैं । पद्मकृष्ण श्रेष्ठ- भारतीय सरकारले चार जनालाई पटियालामा प्रशिक्षकको प्रशिक्षणका लागि अवसर दिएको रहेछ । यो हो, ०२६ सालको कुरा । त्यसमध्ये दुई सिट एथलेटिक्सका लागि थियो भने दुई सिट फुटबलका लागि । त्यसमध्ये पनि दुई सिटको निर्णय राष्ट्रिय खेलकुद परिषदले गरेको थियो भने दुई सिट सम्बन्धित खेलको संघलाई दिइएको थियो । त्यस अर्थमा तात्कालीन नेपाल फुटबल संघले एक सिट पाएको थियो ।
एथलेटिक्सबाट लक्ष्मण शाह र मधुकर राणाले अवसर पाए । धीरेन्द्रकुमार श्रेष्ठ (केदार) लाई फुटबलमा परिषदले रोजेको थियो । विद्या ब्यायाम मन्दिरका खेलाडी उहाँ म भन्दा चार पाँच वर्ष जेठो हुनु हुन्थ्यो । म भने फुटबल संघको रोजाई थिएँ । मैल थाहा पाएसम्म पटियाला जाने प्रस्ताव फुटबल संघले अरू केहीलाई पनि राखेको थियो । तर उनीहरू जान मानेनन् । म सायद तेस्रो रोजाईको थिएँ । मैले पनि सुरुमा जान्छु भनिन, पछि मात्र माने ।
घरमा सल्लाह हुँदा जाँदा ठीक हुन्छ भनियो । म त्यति बेला २३ वर्षको थिएँ । त्यस अगाडि मैले एउटा जागिर भने खाइसकेको थिएँ, छोटो समयका लागि । तीन चार महिना मात्रै । त्यसको नाम फोर्थ पाउन्डेसन थियो । सिंहदरवारभित्र अफिस थियो, नेपाललाई अनुदान दिने संस्था थियो । पटियालाको कोर्सको अवधि भने छ महिनाको थियो । त्यहाँबाट फर्केपछि हामीलाई परिषदमा जागिर दिने भनिएको थियो ।
हामी विमानबाट नयाँ दिल्लीसम्म गयौं र त्यसपछि बसबाट तीन चार घण्टामा पटियाला पनि पुग्यौं ।
पटियालामा दुई प्रकारको कोर्स थियो, एउटा ६ महिला, अर्को ९ महिनाको । त्यहाँ पुगेपछि मलाई सुरुमै नौ महिनाको कोर्स लिने प्रस्ताव राखिएको थियो, किनभने म भर्खरको युवा थिएँ । तर मैले मानिन। मलाई लाग्यो, अरू तीन जना ६ महिनामा फर्केपछि म मात्र किन बसिरहने हो र ? ‘नेसनल इन्सिच्युट अफ पटियाला’ संस्थाको पूरा नाम थियो, तर सबैले छोटकरीमा पटियाला भनेर नै भन्ने गर्छन् ।
सरकारी नै थियो, पंजावमा थियो । हामी विमानबाट नयाँ दिल्लीसम्म गयौं र त्यसपछि बसबाट तीन चार घण्टामा पटियाला पनि पुग्यौं । पटियाला दरवार नै थियो, सिंहदरवार जस्तै । पटियालााको महाराजको दरवार थियो, त्यो । दरवारसँगै जोडिएको जग्गा भने अथाह थियो । दरवारभित्र भने एकपछि अर्को कक्षा कोठा थिए । हाम्रो मुख्य पढ्ने विषय भने फुटबल नै थियो ।
मुख्य इन्स्ट्रक्टरले एउटा ‘स्लेबल’ बनाइरहेको हुन्थ्यो, त्यसकै आधारमा पढाउने काम हुन्थ्यो । त्यहाँका इन्स्ट्रक्टरहरू आफैले भने जर्मनीबाट प्रशिक्षण लिएका थिए । त्यसैले त्यहाँको पढाई जर्मन शैलीको थियो भन्दा हुन्छ । हामी भन्दा पहिले फुटबलमा पटियाला गएर अध्ययन गर्ने एक थिए र उनी आर्मीका श्याम शाह । उहाँले पनि सर्वसाधारणलाई फुटबलको प्रशिक्षण भने दिनु भएन्, आर्मीभित्रै सीमित रहे ।
पटियाला बस्दाको ६ महिनामा धेरै अर्थमा अविश्मरणीय रह्यो । निकै मिहिनेत गर्नु पर्थ्यो, शारीरिक थाकावट कति हुन्थ्यो भने विहान उठ्न पनि गाह्रो हुन्थ्यो ।
त्यस अर्थमा हामी पटियाला गएर प्रशिक्षण लिने दोस्रो ब्याचका भयौं । हाम्रा मुख्य इन्स्ट्रक्टर थिए, किट्टु । उनी तात्कालीन मद्रासका थिए, तर फुटबल खेल्ने क्रममा पश्चिम बंगाल पुगेका थिए । नेपाली फुटबलसँग उहाँको गहिरो सम्बन्ध र योगदान दुवै छ । उनी भारतबाट नेपाल आएका पहिलो प्रशिक्षक हुन् । पटियाला छँदा उहाँसँग मेरो सम्बन्ध असाध्यै राम्रो रह्यो ।
उहाँ भारतीय राष्ट्रिय टिमका सदस्य थिए र भारतकै नेतृत्व गरेर सन् १९५६ मेलबर्न ओलम्पिक पनि खेले । त्यसमा भारतले कांस्य पदक जितेको थियो र यो नै भारतीय फुटबलको अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धी मानिन्छ । त्यति बेलासम्म पनि भारतीय खेलाडीमा फुटबल बुट लगाएर खेल्ने चलन थिएन् । मेलबर्नमा गएपछि नाँगो खुट्टाले खेल्न नपाउने भएपछि मात्र बुट लगाएर खेलेका थिए ।
किट्टु आफैले खेलाडी छँदा इस्ट बंगालबाट खेल्नु भएको थियो । उहाँ भारतीय फुटबलका निकै सम्मानित व्यक्तित्व हुन्, उनको ड्रिब्लिङ खुबै राम्रो थियो, लेफ्ट आउटबाट खेल्थे । पटियाला बस्दाको ६ महिनामा धेरै अर्थमा अविश्मरणीय रह्यो । निकै मिहिनेत गर्नु पर्थ्यो, शारीरिक थाकावट कति हुन्थ्यो भने विहान उठ्न पनि गाह्रो हुन्थ्यो । राति खाटमा पल्टियो कि निन्द्राले छोपिहाल्थ्यो । खुबै धेरै शारीरिक रूपमा मिहिनेत गर्न लगाउँथ्यो ।
याे पनि
https://kheladi.com/football/26920
https://kheladi.com/football/26732
https://kheladi.com/football/26652
https://kheladi.com/football/26544
https://kheladi.com/football/26434
