काठमाडौं । –पदमकृष्ण श्रेष्ठ(खेलाडी डटकमको एउटा आफ्नो अलग्गै विशेषता छ । शनिबार पस्कने लेखहरू हाम्रो विशेष प्रयास हो । यसैक्रममा आजैबाट हामीले एउटा नयाँ स्तम्भ सुरु गरेका छौं । यो हो, आत्मकथाको शृंखला । यसका लागि हाम्रो पहिलो रोजाइमा रहे, फुटबलको पुरानो जमानाका खेलाडी तथा प्रशिक्षक पदमकृष्ण श्रेष्ठ । उनको खास परिचय त नेपाली फुटबलको पहिलो पुस्ताका प्रशिक्षककै रूपमा छ । नेपाली फुटबलमा सबैले सम्मान गर्नेमा पर्छन्, यी पदम सर ।
हामी उनकै मुखबाट उनका र नेपाली फुटबलको प्राचिन दिनका कथा सुन्ने छौं । तय छ, यसले नेपाली फुटबलको बारेमा एउटा कालखण्डबाट धेरै थोक भन्ने छ । अनि एउटा तथ्य के निश्चित छ भने यो शृंखलाले नेपाली फुटबलको इतिहासलाई जीवन्त राख्न कुनै न कुनै रूपमा मदत गर्नेछ । त्यतिमात्र होइन, यो शृंखलाले तत्कालीन समाज र परिस्थितिबारे पनि धेरै भन्नेछ । खेलाडी डटकमले उद्घोष गरेको नेपाली खेलकुदको दस्ताबेजिकरणको प्रयासमा यो एउटा दरिलो पाइलाका रुपमा पनि जीवन्त रहनेछ ।)
पहिलो भागमेरो जन्म भएको हो, भित्री पाटनको इखालुखुमा । यो महापालको भित्र छ । गाबहाल र महापालको बीचमा भन्दा हुन्छ, म हुर्केको ठाउँ । जन्मको वर्ष २००३ साल हो । त्यति बेलाको चलन संयुक्त परिवारकै थियो । हाम्रो आफ्नै परिवारमा बुवाआमासँगै पाँच सन्तान थियौं । मेरो अगाडि दुई दाजु । पछाडि दुई बहिनी । म परें बीचको । दाजुभाइमध्ये म कान्छो हुँ । बुवाको नाम लक्ष्मीकृष्ण श्रेष्ठ अनि आमाको नाम शुभद्रा हो ।
मेरा बाजे जीवकृष्ण श्रेष्ठ सानुकाजी साहु भनेर प्रख्यात हुनुहुन्थ्यो । उहाँ त्यो समयका नाम कहलिएका व्यापारी हुनुहुन्थ्यो । उहाँको भाडाकुँडाको राम्रै व्यापार थियो । त्यसको पनि होलसेलर भन्दा हुन्छ । भाडाकुँडा बनाउने काम ताम्राकारको हुन्थ्यो । बाजेले उहाँहरूसँग मिलेर काम गर्नुहुन्थ्यो । भाडाकुँडा बनाउन चाहिने कच्चा पदार्थ भारतबाट झिकाउने काम हाम्रो परिवारले झिकाउने काम गथ्र्यो । यो ०१५ सालको अगाडि पछाडिको कुरा भयो ।
बाजेसँग मेरो भावनात्मक सम्बन्ध निकै नजिकको थियो । म उहाँको प्रिय नाती । मलाई उहाँले धेरै सिकाएर जानुभएको छ । समस्याका बेला कसरी आफूलाई सम्हाल्ने भन्ने नै मलाई बाजेले सिकाउनुभएको हो । उहाँ स्कुल भने कहिल्यै जानुभएन । त्यो बेला स्कुल जाने चलन नै थिएन । तर, गोरखापत्र भने पढ्न सक्नुहुन्थ्यो, गाह्रो मानेर । हिसाब पनि मज्जाले राख्न सक्नुहुन्थ्यो । तर यो काम विशेषतः हाम्रो बुवा र काकाहरूको हुन्थ्यो । त्यो समयमै मलाई स्कुल जाँदा खर्च चाहिन्थ्यो, त्यसकै लागि बाजेलाई खुसी पनि पार्नुपथ्र्यो ।
मैले उहाँलाई खुट्टा दुखेका बेला मालिस पनि गरिदिन्थें । बाजेको ८३ वर्षको उमेरमा निधन भएको हो । मैले उहाँसँग धेरै संगत गर्ने मौका पाएँ । सम्भवतः ०१९ सालतिर निधन भएको हुनुपर्छ । म त्यति बेला किशोर उमेरको भइसकेको थिएँ । उहाँसँगै म कोलकाता पनि पुगेको थिएँ । बुबालाई त्यो समय फुर्सद नै हुँदैनथ्यो । बिहान भात खाएर पसल जानुहुन्थ्यो, राती अबेर फर्किनुहुन्थ्यो । हाम्रो नयाँ सडकमा पसल थियो, भाडाकुँडाकै ।
बुवाले घर फर्किएलगत्तै बाजेलाई सबै हिसाबकिताब बुझाउनुहुन्थ्यो । पूरा दिनको खबर सुनाउनुहुन्थ्यो । त्यसैले मैले बुवासँग सानोमा धेरै समय बिताउन पाइन । सानो उमेरमा बुवाको सानिध्य मेरो भाग्यमा रहेन । खास भन्ने हो भने मैले उहाँसँग राम्रोसँग कुरा गरेको भनेकै १६-१७ वर्षपछि मात्रै हो । म बोर्डिङ स्कुलको होस्टेलमा थिएँ । स्कुलबाट विदामा घर आउँदा बाहिर टोलमा गएर खेल्न नै हतार हुन्थ्यो । आमासँग भने मलाई डर लाग्थ्यो । साह्रै अनुशासनमा बस्नुपर्ने उहाँ ।
उहाँ पनि स्कुल जानुभएन, तर नेपाली अंग्रेजी दुवै पढ्न सक्नुहुन्थ्यो । आमा काठमाडौं । ठमेलको, प्रधान खलककी छोरी हुनुहुन्थ्यो । मामा घर पनि उत्तिकै प्रतिष्ठित परिवार थियो । मामाघरको बाजे बजिरमान प्रधान त्यो समयको चर्चित डेन्टिस्ट हुनुहुन्थ्यो । उहाँ चन्द्र शम्शेरको निजी चिकित्सकमा पर्नुहुन्थ्यो । उहाँले कोलकातामा गएर पढ्नुभएको थियो । मामाघरका बाजेसँग पनि मेरो नजिकको सम्बन्ध रह्यो । मेरो आफ्नै बुवाले पनि कोलकातामा गएर पढ्नुभएको थियो, त्यो बेलाको एसएलसी बराबर ।
हाम्रो आफ्नै परिवारको स्थापना भने एक प्रकारले बाजेका बुवाले गर्नुभएको थियो । उहाँको नाम भाजुकृष्ण साहु थियो । उहाँको इतिहास फैरि आफैमा रोमाञ्चले भरिएको छ । सुरु सुरुको समयमा हाम्रो सात परिवार थियो । उहाँहरूलाई तत्कालीन शासकले आफ्नो जन्मथलो छाड्न बाध्य पारेको थियो । तिनीहरूलाई अन्याय र अत्याचारपूर्वक इखालखु छाड्न लगाइएको थियो । त्यसपछि छ परिवार तमोर काटेर ताप्लेजुङ तल पाँचथरमा पुगे ।
हाम्रो बाजेको पुस्ता भने त्यहाँ नगएर कुतितिर लाग्यो र तिब्बतसँगको व्यापार सुरु गर्न थाल्यो । त्यहाँ केही वर्ष बसेर प्रयास गरे पनि व्यापार राम्रो भएन । उहाँहरु फर्केर साँखु आउनुभयो । तरकारी खेती सुरु गर्नुभयो । त्यो पनि सफल भएन । त्यसपछि फर्केर फेरि इखालुखु नै फर्किनुभयो । त्यहाँ आफ्नै घर त थिएन । त्यति बेला बाहिरबाट आएकालाई राख्ने एउटा घर हुन्थ्यो । त्यति बेलाका साहुले उहाँलाई बस्न त्यही घर दिनुभयो । त्यहीं बसेर व्यापार सुरु गर्न भनियो ।
यो व्यापार भने राम्रो भयो । तर, दुर्भाग्यले एक दिन उहाँहरूको पसलमा चोरी भयो । सबै सामान चोरी भयो । परिवार फेरि शून्यमा झर्यो । अब भने उहाँले ल्हासाको व्यापार सुरु गर्नुभयो । उहाँ सुरुमा भारी बोक्नेको नाइके हुनुहुन्थ्यो । पछि यही कामको ठेक्का गर्न थाल्नुभयो । उहाँलाई तिब्बती भाषा पनि आउँथ्यो । उहाँले औपचारिक शिक्षा लिनुभएको त थिएन, तर निकै प्रतिभाशाली हुनुहुन्थ्यो । हामीसँग अहिले पनि त्यो समयको हिसाबकिताबका अभिलेख छन् ।
पछि उहाँले एक जना तुलाधर थरका ल्हासा साहुसँग ऋण लिएर आफैले तिब्बतसँगको व्यापार सुरु गर्नुभयो । हामीसँग अझै तमसुक पनि छ, १५ सय ऋण लिएको । सुरुमा २० वटा मोटरसाइकल तिब्बत लगेर बेच्नुभयो । ती सबै मोपेट थिए । पछि भारतमै गएर सामान ल्याउने काम सुरु गर्नुभयो । हाम्रै समयमा पनि टोलतिर परिवारको राम्रै सम्मान थियो, सबैले मान्थे । आर्थिक रूपमा बलियो परिवार नै थियो । फेरि त्यो बेला हाम्रो दिनरात टोलमै बित्थ्यो ।
समय नै त्यस्तो थियो । प्रत्येक मानिसको दैनिकी सुरु हुनेवित्तिकै घर बाहिर निस्कनु अनिवार्यजस्तै हुन्थ्यो । हामी केटाकेटी खेल्न जाने पनि घर बाहिरै हो । मलाई लाग्छ, ५ वर्षको उमेरदेखि नै म टोलमा निस्केर खेल्ने भइसकेको थिएँ । त्यो समयका सबै खेल खेलें होला । लुक्ने, दौडिने, भाग्ने । गुच्चा पनि खेलें । चुरोटको खोल त्यो बेला हाम्रा लागि नोट हुन्थ्यो । यसको मूल्य नै बेग्लै । म आठ वर्षको हुँदा गोदावरीको सेन्ट जेर्भियसमा भर्ना भएको थिएँ, दुई कक्षामा । त्यति बेला यो स्कुलमा पढ्न पाउनु पनि ठूलै उपलब्धि मानिन्थ्यो । त्यस अगाडि एक वर्ष मैले त्रिपद्य विद्याश्रममा पनि पढें ।
यो स्कुल अझै पुल्चोकमा छ । त्यस अगाडि घरमै ट्युसन पढ्थें । हामीलाई पढाउन रत्नध्वज जोशी घरमै आउनुहुन्थ्यो । उहाँ नाम चलेको शिक्षक हुनुहुन्थ्यो । उहाँ नागबहालको जोशी हुनुहुन्थ्यो । त्यहाँ जोशीचोक नै छ । चन्द्र शमशेरको निजी डेन्टिस्ट भएपछि मामाघरका बाजेको प्रतिष्ठा र पहुँच धेरै माथिसम्म थियो । बग्गीमा चढेर कार्यालय जानुहुन्थ्यो । यसरी कार्यालय गएको मैले आफै त देखिनं, तर त्यो बग्गी भने मैले धेरैपछि पनि देखेको थिएँ ।
घरमा गाई पालिएको हुथ्यो । ती सबै उन्नत जातका हुन्थे, अस्ट्रेलियाबाट झिकाइएको हुन्थ्यो । अझ घरमै पोल्टी फार्म पनि थियो । प्रसस्त फलफुल उत्पादन हुन्थ्यो, घरमै । मैले फुटबलका रूपमा सबैभन्दा पहिले खेलेको भनेको भोगटेकै बलबाट हो । सबैभन्दा पहिले भोगटे टिप्ने काम हुन्थ्यो, भए आफ्नै घरकै । भएन भने अरूको घरबाट चोर्ने काम हुन्थ्यो । सुरुमा भोगटे असाध्यै साह्रो हुन्छ । खुट्टाले त्यत्तिकै प्रहार गर्न सकिने खाले हुन्नथ्यो ।त्यसैले यसलाई कुटेर नरम पार्नुपर्ने हुन्छ । त्यसपछि दुई वटा टिम बनाएर खेलिन्थ्यो, गोलपोस्ट पनि दुइटा हुन्थ्यो । फुटबल त खेलिन्थ्यो, तर नियमबारे केही थाहा थिएन । ह्यान्ड हुन्छ भन्ने पनि थाहा थिएन । खेल्न पाए पुग्थ्यो । त्योबेला उसरी फुटबल खेल्ने खेलाडी जति सबै अलिकति झेल्ली नै हुन्थे । विपक्षी खेलाडीको खुट्टामा हान्न पायो भने केक्केन गरेजस्तो लाग्थ्यो । खेल्दा खेल्दा भोगेटे फुट्थ्यो र फेरि नयाँ बनाइन्थ्यो । यो नै फुटबलसँगको मेरो पहिलो साइनो हो भन्दा हुन्छ ।
