काठमाडौं । पद्ममकृष्ण श्रेष्ठ- पटियालामा मैले बटुलेको एउटा ठूलो अनुभव के रह्यो भने प्रशिक्षार्थीलाई शारीरिक रूपमा खुबै मिहिनेत गर्न लगाइन्थ्यो । मलाई लागेको थियो, प्रशिक्षक हुनेलाई त्यति धेरै शारीरिक रूपमा मिहिनेत गर्नुपर्ने काम नदिएकै ठीक । सायद पटियालाका इन्स्ट्रक्टरहरूको सोच हुनसक्छ, प्रशिक्षक हुने पनि उत्तिकै फिट हुनुपर्छ । फेरि खेलाडीलाई यति मिहिनेत गराउनै पर्छ भन्ने सन्देश पनि हुनुपर्छ । यसै कारण मलाई पटियाला बसुन्जेल बिहान सबेरै उठ्न पनि गाह्रो हुन्थ्यो । राति खाटमा के पल्टिनुपथ्र्यो, गहिरो निद्रा लागिहाल्थ्यो ।
खासमा पटियालामा अध्ययनको एउटा मुख्य विषय ‘फिजिकल ट्रेनिङ’ नै थियो । फुटबल रणनीति अर्को मुख्य विषय थियो । सबैलाई आ-आफ्नो रणनीति के कस्तो हुनुपर्छ भनेर पनि कुराकानी गथ्र्यो । हामीबीच अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलबारे व्यापक रूपमा छलफल हुन्थ्यो । ब्राजिलको फुटबलले के गरिरहेको छ, जर्मनीको फुटबलले कस्तो गर्न लागेको छ, यस्तै विषयमा हाम्रो लगातार छलफल चलिरहन्थ्यो । हामीले फुटबल इतिहासबारे पनि गहिरिएर अध्ययन गर्नुपथ्र्याे । यसले प्रशिक्षक परिपक्व हुने बताइएको थियो ।
फ्रान्स, इङ्ल्यान्ड र स्पेनदेखि अर्जेन्टिनाको फुटबलबारे पनि चर्चा हुन्थ्यो । ब्राजिली खेलाडीहरू युरोपमा आएर खेल्थे, त्यसको कारण के हो त ? यसबारे त्यही बेला छलफल चल्थ्यो । पेलेले कहिले पनि युरोपमा खेलेनन्, आफ्नो खेल जीवनको अन्त्यतिर अमेरिकामा गएर खेले । यसको पनि स्पष्ट कारण खोजिन्थ्यो । पेले आफ्नो खेलजीवनको अन्त्यतिर युरोपमा गएर धेरै धपेडी गर्न चाहँदैन थिए । अमेरिकामा खेल्दा आरामले खेल्न पाउने मौका हुन्थ्यो, पेलेलाई । अमेरिकामा उनलाई धेरै दबाब हुँदैनथ्यो, युरोपमा गएको भए उनलाई गाह्रो हुन सक्थ्यो ।
मेरो ब्याचमा त्यति बेला ४० जना जति थिए । यी सबै फुटबलकै थिए । ६ महिनाको कोर्समा भन्दा ९ महिनाको कोर्समा भने सहभागी हुने बढी थिए ।
मैले भन्न खोजेको के भन्दा पटियाला छँदा हामीले यस्तै यस्तै विषयमा धेरै कुराकानी गर्यौं । को खेलाडी कस्तो, को खेलाडीले कसरी खेल्छ, त्यसको पनि विश्लेषण गर्नुपथ्र्यो । हामी ब्राजिलका खेलाडीको कुरा गर्दा पेलेमै मात्र सीमित भएनौं, जिकोबारे पनि धेरै कुरा गथ्र्यौ । जिकोको खेलको विशेषता भन्नु नै प्रहार गर्दा बलले ‘स्विङ’ गर्ने थियो । यसको मूल कारण के थियो भन्दा उनको खुट्टा नै अलिकति बाङ्गो थियो । यससँगै अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा कसरी बललाई ‘स्विङ’ गराएर प्रहार गर्ने भन्ने शैली विकास भयो ।
फुटबलमा योजना कसरी बनाउने हो, त्यसबारे पनि बाक्लो छलफल हुन्थ्यो । छोटो समयका लागि टिम पायो भने कसरी तयार गर्ने, त्यसबारे पनि सिकाइन्थ्यो । टिमको राम्रो र नराम्रो पक्ष कसरी चिन्ने त्यसबारे पनि भनिएको हुन्थ्यो । प्रतिद्वन्द्वीअनुसार खेल योजना बनाउनेबारे छलफल चल्थ्यो । पूरा भिडेर खेल्ने हो कि पछाडि बसेर रक्षात्मक खेल्ने, त्यसको अन्तर बुझाइन्थ्यो । फेरि यति भन्दाभन्दै पटियालामा केही नपुग पनि थियो । ‘बल पोजिसन’ मा राख्नेबारे खासै केही भनिएन, सायद त्यति बेला यसबारे सोच भारत पुगेकै थिएन ।
मेरो ब्याचमा त्यति बेला ४० जना जति थिए । यी सबै फुटबलकै थिए । ६ महिनाको कोर्समा भन्दा ९ महिनाको कोर्समा भने सहभागी हुने बढी थिए । यस्तो प्रशिक्षणमा सहभागी हुने भने बढी सेना र प्रहरीका हुन्थे । फेरि हाम्रा इन्स्ट्रक्टर किट्टुमा फर्कने हो भने उहाँ साह्रै मिलनसार । सबैसँग मिल्न सक्ने गुण उहाँमा थियो । पटियालाबाट पर्केपछि अर्को प्रसङ्गमा मैले किट्टुसँग ‘बल पोजिसन’ बारे छलफल नभएको पनि सुनाएको थिएँ । मैले यसबारे ज्ञान पछि जर्मनी जाँदा थाहा पाएँ ।
नेपाली फुटबलमा त्यतिबेला सबैभन्दा कमजोर ज्ञान खेलसम्बन्धी नियमबारे थियो । नियम थाहा नभएकै कारण नेपाली फुटबलमा बारम्बार झगडा भइरहथ्यो ।
फुटबलमा ‘बल पोजिसन’ को पनि ठूलो महत्त्व हुन्छ । सामान्य भाषामा भन्दा बलमाथि बढी नियन्त्रण हुनुको अर्थ विपक्षी टिमले कम अवसर पाउनु पनि हो । आक्रमण बढी गर्ने हो भने बलमाथिको नियन्त्रण गुम्ने र विपक्षी टिमको प्रभुत्व बढ्न सक्ने डर हुन्छ । एउटा रणनीति त ‘काउन्टर अट्याक’ मा बढी जोड दिने हुनसक्छ । विपक्षीलाई पेल्न दिने, तर मौका पायो भने आफूले पनि तुरुन्तै आक्रमण बुन्ने । मैले पूरा प्रशिक्षण कार्यक्रममा मिहिनेत गरेर सहभागिता जनाएँ र सजिलै उत्तीर्ण पनि भएँ । म त अझ आफ्नो ब्याचमा पहिलो नै भएँ ।
ठ्याक्कै भन्ने हो भने काठमाडौंमा छँदा हामीलाई फुटबलबारे ज्ञान नै थिएन भन्दा हुन्छ । फुटबलको दृष्टिकोणबाट पटियालाबाट फर्किंदा म फरक मान्छे भइसकेको थिएँ । यहाँ छँदा मैले फुटबलसम्बन्धी सिनेमा भने हेरेको थिएँ, केही नाम चलेका खेलाडीबारे सुनेको र पढेको थिएँ । नेपाली फुटबलमा त्यतिबेला सबैभन्दा कमजोर ज्ञान खेलसम्बन्धी नियमबारे थियो । नियम थाहा नभएकै कारण नेपाली फुटबलमा बारम्बार झगडा भइरहथ्यो । (क्रमशः)
यो पनि
https://kheladi.com/football/27003
https://kheladi.com/football/26920
https://kheladi.com/football/26732
https://kheladi.com/football/26652
https://kheladi.com/football/26652
https://kheladi.com/football/26434
