काठमाडौं । दक्षिण एसियाली महिला फुटबलमा एउटा रोचक तथ्य छ । जुन तथ्य अहिले सुन्दा, हो र ? जस्तो लाग्न सक्छ । त्यो हो, भुटानले नेपालको पोस्टमा एक गोल पनि गर्न सकेको छैन।
हो ! नेपालले भुटानको पोस्टमा २३ गोल गर्दा भुटानको नाममा एक गोल पनि थिएन । तर, नेपालको यो गौरवान्वित उपलब्धि अब विस्तारै कोसेढुंगा साबित हुँदै छ । यस्तो किन ?
केही वर्ष अगाडि सम्म सहजै पराजित हुने भुटानले पनि अब नेपाललाई दुःख दिन थालेको छ ।
१० दिनअघिसम्म माथिल्लो उमेर समूह यु-१८, यु-१९, यु-२० मा पनि भुटानको नाममा शून्य गोलसंख्या थियो । तल्लो उमेर समूह अर्थात यु–१५, यु-१६, यु-१७ मा भने भुटानले नेपालविरुद्ध दुई गोल गरेको थियो । तर, यो उपलब्धि तीन दिनभित्र तोडियो ।
यही पुस ५ र ७ गते अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा)ले भुटानको यु-१६ र यु-१९ टोलीविरुद्ध दुई मैत्रीपूर्ण खेल आयोजना गरेको थियो । यु-१६ श्रेणीमा नेपाल भुटानविरुद्ध एकपक्षीय रूपमा हाबी हुँदै आएको इतिहास छ । भुटानविरुद्ध नेपालको नाममा १७ गोल छ । तर, पुस ५ गतेको मैत्रीपूर्ण खेलमा भुटानले ५-१ को जित निकाल्दै नेपाललाई लज्जाबोध गरायो ।
लज्जाबोध हुनुमा दुई कारण थिए । एक महिला फुटबलमा भुटानविरुद्ध नेपालको यो पहिलो हार थियो । अर्को, पुरुष र महिला दुवैमा भुटानविरुद्ध सबैभन्दा धेरै गोल अन्तरको हार थियो यो । पाँच वर्षअघि हल्चोक मैदान, काठमाडौंमा भएको पुरुष साफ यु-१८ च्याम्पियनसिपमा नेपालले भुटानसँग ३-० को अप्रत्यासित हार बेहोरेको थियो ।
अब कुरा पुस ७ गतेको । यु-१९ उमेर समूहमा नेपालले भुटानविरुद्ध ९ गोल गरेको छ । जवाफमा भुटानले एक गोल पनि गर्न सकेको थिएन । मैत्रीपूर्ण खेलमा भुटानले नेपालविरुद्ध १-१ को ऐतिहासिक बराबरी खेल्यो । सुरुमा लिएको अग्रता जोगाउन नसक्दा नेपाली टोली दुर्भाग्यजनक बराबरीको हकदार बन्नु परेको थियो । भाग्यले साथ दिँदो हो त भुटानले नेपालविरुद्ध सहज जित हासिल गर्थ्यो । भुटानविरुद्ध एकपक्षीय रूपमा राज गर्दै आएको नेपालको चुरीफुरी छिनभरमै कसरी विलीन भयो ?
गत मार्चमा एन्फा मुख्यालय मैदानमा नेपालले साफ यु-१६ महिला च्याम्पियनसिपको आयोजना गरेको थियो । नेपाली टोलीको नेतृत्व मुख्य प्रशिक्षक चक्रबहादुर तामाङले सम्हालेका थिए । चार देशको सहभागिता रहेको प्रतियोगिता सिंगल राउन्ड रोविन पद्धतिमा खेलाइएको थियो । भूमिका बुढाथोकीको कप्तानीमा नेपाल तेस्रो स्थानमा रहँदै फाइनल चरण पुग्न असफल भएको थियो । लिग चरणमा नेपालले भुटानमाथि ३-० को सहज जित हासिल गरेको थियो ।
मैत्रीपूर्ण खेलका लागि भनेर एन्फाले दुई हप्ताअघिको समयावधि बाँकी रहँदा खेलाडी संकलन गरेर टोली तयार पारेको थियो । भुटानले भने यी खेलका लागि भनेर दुई महिना नियमित अभ्यास गरेको थियो ।
यसपलि एन्फाले मैत्रीपूर्ण खेलका लागि सुलभजंग राणालाई मुख्य प्रशिक्षकको जिम्मेवारी दिएको थियो । भूमिकाकै कप्तानीमा साफ खेलेको टोलीबाट एक परिवर्तनसहित २३ सदस्यीय टोली घोषणा गरिएको थियो । भुटानको पनि उही टोली थियो । तीन परिवर्तसहित भुटानले साफ खेलेकै टोलीलाई काठमाडौं ल्याएको थियो । तर, यसपालि भुटानको अर्कै स्वरुप देखियो । कहिल्यै नदेखिएको परिस्थिति सिर्जना भयो । भुटानले ५ गोल नै त हान्न कसरी सक्छ ?
नेपाली सिनियर टोलीका निवर्तमान मुख्य प्रशिक्षक राजेन्द्र तामाङ भन्छन्, ‘पर्याप्त प्रशिक्षण नपाएका कारण यस्तो नतिजा आएको हो । साफ खेलेपछि सबै खेलाडी आराममा थिए । यो उमेर भनेको पढ्ने उमेर हो । फेरि नेपालमा उमेर समूहको लिग पनि त हुँदैन । म आफैं प्रशिक्षण गर्छु भन्ने कुरा पनि यो उमेरमा आउँदै आउँदैन ।’
मैत्रीपूर्ण खेलका लागि भनेर एन्फाले दुई हप्ताअघिको समयावधि बाँकी रहँदा खेलाडी संकलन गरेर टोली तयार पारेको थियो । भुटानले भने यी खेलका लागि भनेर दुई महिना नियमित अभ्यास गरेको थियो ।
दुई दिनपछि भएको यु-१९ मैत्रीपूर्ण खेलमा पनि नेपाली खेलाडीको प्रदर्शन उस्तै रह्यो । मैदानमा खेलाडी फिटनेसमै संघर्ष गरिरहेका थिए । बल नियन्त्रण गर्न पनि उनीहरूलाई धौ–धौ भइरहेको थियो । एकाध खेलाडीबाहेक सबैजना खेल जित्नुपर्ने मनसायमै देखिएका थिएनन् । टोलीको नेतृत्व प्रशिक्षक यमप्रसाद गुरुङले गरेका थिए ।
हारपछि गुरुङको प्रतिक्रिया यस्तो थियो, ‘नेपाली खेलाडी कुरै बुझ्दैनन् । उनीहरूलाई व्यावसायिकताबारे थाहा नै छैन । खेलाडी भएपछि आफ्नो फिटनेसलाई कायम राख्नुपर्दैन ? तयारी अवस्थामा त हुनुपर्छ नि । व्यावसायिक खेलाडी भएपछि उनीहरूले बुझ्नुपर्छ । सबैतिर १०-१२ दिनअघि मात्र खेलाडीलाई बन्द प्रशिक्षणमा बोलाइन्छ,’ गुरुङ भन्छन्, ‘प्रशिक्षकले फिटनेसबाहेक अरू कुरामा पनि ध्यान दिनुपर्छ । फिटनेसमै काम गरिरहने हो भने खेल कहिले जित्ने ?’
उता भुटानी मुख्य प्रशिक्षक टंकमाया घले भने खुसी देखिइन् । उनले भनिन्, ‘महिला फुटबलकै लागि भनेर भुटानमा सबै उमेर समूहका लागि एकेडेमी छ । हामी भविष्यका लागि सोच्दै छौं । यसका लागि कडा मिहिनेत गरिरहेका छौं । अबको दिनमा हामीले सिनियरतर्फ साफ महिला च्याम्पियनसिप जित्ने लक्ष्य बनाएका छौं । यसमा हामी आत्मविश्वासी पनि छौं ।’
यी दुई प्रशिक्षकको बोलीबाटै नेपाल र भुटानको फुटबल संरचनामा भएका भिन्नताका बारे छर्लङ्ग हुन्छ । दुई महिनाअघि मात्र नेपालले लगातार तेस्रो संस्करण साफ च्याम्पियनसिपको आयोजना गरेको थियो । समूह चरणको पहिलो खेलमा नेपालले भुटानसँग बराबरी खेल्नुपरेको थियो । भुटानले लगातार दोस्रो संस्करण सेमिफाइनलमा स्थान सुरक्षित पनि गरेको थियो ।
‘एन्फामा नयाँ कार्यसमिति आएको साढे दुई वर्ष भइसक्यो । हामीले महिलाको सन्दर्भमा कुनै पनि ग्रासरुटको विकास गर्न सकेका छैनौं । भुटानको १४, १६ र १९ वर्षका खेलाडीको एकेडेमी छ । आउने दिनमा आवश्यक कदम चालेनौं भने भुटानले हामीलाई सहजै हराउने छ,’ सिनियर टोलीका निवर्तमान प्रशिक्षक तामाङको बुझाइ छ ।
महिला फुटबलमा नेपालको संरचना बलियो छैन । त्यसैले पनि खेलाडी व्यावसायिक बन्न नसकेको हो । जब देशमा फुटबलका गतिविधि नै हुँदैन भने खेलाडीले आफूलाई फिट राखुन पनि कसरी ? अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताका लागि सबै राष्ट्रले कम्तीमा पनि १५ दिनअघि खेलाडीलाई बन्द प्रशिक्षणमा बोलाउँछ । दुई हप्ताको यो समय प्रतियोगितामा बलियो दाबेदारी प्रस्तुत गर्न पर्याप्त हुन्छ ।
नेपालको हकमा भने प्रशिक्षणका लागि यो निकै कम समय हो । किनभने, अन्य राष्ट्रमा फुटबलको बलियो संरचना हुने गर्दछ । त्यही भएर खेलाडीहरू जहिल्यै फिटमा रहन्छन् । नेपालमा बल्ल तीन वर्षपछि महिला लिग सुचारु भएको छ । बलियो संरचना नहुँदा भुटान जस्तो तुलनात्मक रूपमा कमजोर मानिने राष्ट्रसँग पनि नेपाल नतिजा सुम्पिन बाध्य भएको छ ।
‘एन्फामा नयाँ कार्यसमिति आएको साढे दुई वर्ष भइसक्यो । हामीले महिलाको सन्दर्भमा कुनै पनि ग्रासरुटको विकास गर्न सकेका छैनौं । भुटानको १४, १६ र १९ वर्षका खेलाडीको एकेडेमी छ । आउने दिनमा आवश्यक कदम चालेनौं भने भुटानले हामीलाई सहजै हराउने छ,’ सिनियर टोलीका निवर्तमान प्रशिक्षक तामाङको बुझाइ छ ।
