काठमाडौं । विश्व खेलकुदको सबैभन्दा ठूलो मेला ओलम्पिकमा नेपाली खेलकुदको पहुँच निकै कमजोर छ । सन् १९६४ को टोकियो ओलम्पिकबाट सहभागिता जनाउन थालेको नेपालबाट यो कुम्भमेलामा सहभागिता जनाएका खेलाडीकै संख्या सय काटेको छैन । खेल त हातमै गन्न सकिने मात्र छन् ।
तर, नेपालका लागि सुटिङ यस्तो भाग्यमानी खेल हो, जसले नियमित रूपमा ओलम्पिकमा नेपाली झण्डा बोक्ने अवसर पाइरहेको छ । सन् १९८८ मा दक्षिण कोरियाको सोलमा भएको संस्करणदेखि नेपाली सुटिङले ओलम्पिकको मञ्चमा आफूलाई प्रस्तुत गरेको थियो । त्यसयता रियो २०१६ बाहेक ओलम्पिकका सबै संस्करणमा नेपाली सुटिङको उपस्थिति छ ।
यसपालि फ्रान्सको राजधानी पेरिसमा जुलाई २६ देखि अगस्ट ११ सम्म हुने ३३औं गृष्मकालीन ओलम्पिकमा सुटिङबाट सहभागिता जनाउने नेपाली प्रतिनिधि हुन्, सुस्मिता नेपाल । सुस्मिताले युनिभर्सालिटी (अनिवार्य) कोटामार्फत ओलम्पिक खेल्ने अवसर प्राप्त गरेकी हुन् । सुस्मिताले महिला १० मिटर एयर राइफलमा चुनौती प्रस्तुत गर्नेछिन् ।
ओलम्पिक खेल्ने मौकाबाट उत्साहित सुस्मिता प्रशिक्षणकै प्रदर्शनलाई निरन्तरता दिन सके प्रारम्भिकबाट फाइनल चरणसम्मको यात्रा गर्नेमा आशावादी छिन् । ‘आफ्नो तर्फबाट शतप्रतिहत मिहिनेत गर्नेछु,’ उनी भन्छिन् ।
यसपालि सुस्मितासहित ब्याडमिन्टनका प्रिन्स दाहाल, टेबलटेनिसका स्यान्टु श्रेष्ठ, पौडीका एलेक्जान्डर शाह र डुवाना लामा, एथलेटिक्सकी सन्तोषी श्रेष्ठ र जुडोकी मनिता श्रेष्ठ प्रधानले ओलम्पिकमा सहभागिता जनाउँदै छन् ।
यसमध्ये स्यान्टुले छनोट चरण पार गर्दा अन्यले वाइल्ड कार्ड र युनिभर्सालिटी कोटामार्फत ओलम्पिक खेल्ने अवसर पाएका हुन् । विगतमा गरेको प्रदर्शनका आधारमा आइओसीबाट प्राप्त कोटामा सहभागिताको अवसर पाए पनि सुस्मिताले विश्व खेलकुदको सबैभन्दा ठूलो मेलामा पुग्दा स्मरणीय प्रदर्शनको अपेक्षा राखेकी छन् ।
ओलम्पिकमा पदक आशा गर्ने बेला भइनसकेको वास्तविकता बुझेकी सुस्मिता पछिल्लो समय नियमित रूपमा प्रतियोगिताहरू खेलिरहेको र ओलम्पिकका लागि गरेको तयारीबाट उत्साहित छिन् । भन्छिन्, ‘पछिल्लो समय नियमित प्रतियोगिता खेलिरहेको छु । प्रशिक्षण पनि राम्रो भइरहेको छ । पदक आस गर्न नसके पनि व्यक्तिगत प्रदर्शनमा सुधार गर्ने लक्ष्य राखेको छु ।’
ओलम्पिक खेल्ने मौकाबाट उत्साहित सुस्मिता प्रशिक्षणकै प्रदर्शनलाई निरन्तरता दिन सके प्रारम्भिकबाट फाइनल चरणसम्मको यात्रा गर्नेमा आशावादी छिन् । ‘आफ्नो तर्फबाट शतप्रतिहत मिहिनेत गर्नेछु,’ उनी भन्छिन् ।
आवश्यक न्युनतम स्कोर पूरा गरेका कारण सुस्मिता युनिभर्सालिटी कोटाका लागि योग्य भएकी थिइन् । २४ वर्षकी सुटर सुस्मिताले इन्डोनेसियाको जाकार्तामा भएको एसियन च्याम्पियनसिपको छनोटमा ६१६.२ र जकार्तामै भएको विश्वकप सुटिङ च्याम्पियनसिपमा ६०२.५ स्कोर गरेकी थिइन् ।
‘ओलम्पिकमा छनोट हुँदा लक्ष्य नजिक पुगे जस्तो लागेको छ । सँगै जिम्मेवारी बढेको महसुस भइरहेको छ । ओलिम्पकमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेर देशको नाम चम्काउन सकें भने मेरो सपना पूरा हुनेछ,’ सुस्मिता भन्छिन् ।
वाइल्ड कार्ड वा युनिभर्सालिटी कोटाका लागि कम्तीमा पनि विश्व सुटिङ महासंघको मान्यता प्राप्त दुई प्रतियोगिता खेल्नुपर्ने प्रावधान छ । त्यही प्रावधानमा लायक भएका कारण सुस्मितालाई पेरिसको टिकट पाउन सजिलो भएको हो ।
सुस्मिता ओलम्पिक छात्रवृत्तिप्राप्त खेलाडी हुन् । नेपाल ओलम्पिक कमिटीले ओलम्पिक सोलिडारिटीको सहयोगमा टोकियो ओलम्पिकलगत्तै विभिन्न खेलका १० खेलाडीलाई छात्रवृत्ति प्रदान गरेको थियो । त्यसका लागि उनीहरूले मासिक ७५० अमेरिकी डलर पाएका थिए । छात्रवृत्तिको उद्देश्य खेलाडीलाई ओलम्पिक छनोट प्रतियोगितामा भाग लिन र प्रशिक्षण गर्न सहज होस् भन्ने थियो । सुस्मितालाई त्यही छात्रवृत्तिले प्रतियोगिता खेल्न र प्रशिक्षणमा निरन्तर लाग्न सहयोग पुगेको थियो ।
उनले सन् २०१६ मा अन्तर विद्यालय प्रतियोगितामार्फत सुटिङमा पाइला चालेकी थिइन् । पाँच टोली सहभागी उक्त प्रतियोगितामा सुस्मिताले स्वर्ण पदक जितेकी थिइन् । सन् २०१७ को महिला १० मिटर एयर राइफल युथ एसियन च्याम्पियनसिप उनको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता थियो । आफ्नो पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा उनले ३९७.४ स्कोर गरेकी थिइन् ।
तीन पटक एनएनआइपिए वर्ष खेलाडी भएकी सुस्मिताले २०१८ मा १८औं र २०२३ मा १९औं एसियाली खेलकुदमा सहभागिता जनाएकी थिइन् । चीनको हाङझाउमा सुस्मिता ६०७.९ स्कोरसहित ५८औं स्थानमा थिइन् । जकार्तामा भने सुस्मिताको स्कोर ५८७.२ थियो । जहाँ उनको पोजिसन ४६औं थियो ।
भर्खरै सम्पन्न राष्ट्रिय सुटिङ प्रतियोगिताको २५औं संस्करणमा वागमती प्रदेशबाट खेलेकी सुस्मिता व्यक्तिगत र मिक्स टिम इभेन्टमा रजत पदकमै सीमित भएकी थिइन् ।
सुस्मिताले सन् २०१९ मा नेपालमै भएको १३औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) र १० मिटर एयर राइफल महिला एसियन च्याम्पियनसिपमा सहभागिता जनाएकी थिइन् । उनको अन्तर्राष्ट्रिय अनुभवको सूचीमा २०२३ मा भएको १० मिटर एयर राइफल महिला एसियन च्याम्पियनसिपको छनोट पनि समावेश छ ।
‘सुरुआत गर्दा मलाई यो खेलबारेमा केही थाहा थिएन । त्यो बेला मेरो राइफल चलाउने रहरमात्र थियो । सुटिङ खेलाडी हुन्छु भन्ने सोचेकै थिइनँ,’ सुस्मिताले भनिन्, ‘तर पहिलो प्रतियोगितामा राम्रो स्कोर गरेपछि गुरुहरूले यसैमा लाग्न प्रेरणा दिनुभयो । उहाँहरूकै प्रेरणा र मार्गदर्शनले सिक्दै र खेल्दै गएँ ।’
विगतका यी सबै अनुभव र नतिजाहरू सुस्मिताका लागि गन्तव्य पुग्न खोज्दा स्मरणमा पछाडिको बाटोमा सीमित भएका छन् । प्रत्येक खेलाडीको सपनामा हुने ओलम्पिकको गन्तव्य उनको सामुन्ने आइसकेको छ ।
‘ओलम्पिकमा छनोट हुँदा लक्ष्य नजिक पुगे जस्तो लागेको छ । सँगै जिम्मेवारी बढेको महसुस भइरहेको छ । ओलिम्पकमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेर देशको नाम चम्काउन सकें भने मेरो सपना पूरा हुनेछ,’ सुस्मिता भन्छिन् ।
सुस्मिता ओलम्पिक खेल्ने नवौं सुटर हुन् । यसअघि पार्वती थापा (१९८८), अनिता श्रेष्ठ (१९९२), विभाश्वरी राई (१९९६), भगवती केसी (२०००), टीकाराम श्रेष्ठ (२००४), फुलमाया क्यापछाकी (२००८), स्नेहा राज्यलक्ष्मी राणा (२०१२) र कल्पना परियार (२०२०) ले विश्व खेलकुदको सबैभन्दा ठूलो मञ्चमा नेपालको प्रतिनिधित्व गरेका थिए ।
रहरमा सुटिङ यात्रासुस्मिताले सुटिङमै भविष्य बनाउँछु भनेर यो खेलमा पाइला चालेकी भने होइनन् । रहरै रहरमा सुरु गरेको उनको करिअर अहिले ओलम्पिकसम्म पुगेको छ ।
‘सुरुआत गर्दा मलाई यो खेलबारेमा केही थाहा थिएन । त्यो बेला मेरो राइफल चलाउने रहरमात्र थियो । सुटिङ खेलाडी हुन्छु भन्ने सोचेकै थिइनँ,’ सुस्मिताले भनिन्, ‘तर पहिलो प्रतियोगितामा राम्रो स्कोर गरेपछि गुरुहरूले यसैमा लाग्न प्रेरणा दिनुभयो । उहाँहरूकै प्रेरणा र मार्गदर्शनले सिक्दै र खेल्दै गएँ ।’
बढेको आत्मविश्वास सुस्मिता लगातारको प्रशिक्षण र प्रतियोगिताले आत्मविश्वास बढेको बताउँछिन् । ‘ओलम्पिक छात्रवृति प्राप्त गरेकाले नियमित प्रतियोगिताहरू खेल्ने अवसर पाएँ । प्रशिक्षणमा अरू साथी पनि हुनुहुन्छ । यसले गर्दा निकै सहज भएको छ । पहिला एक्लै प्रशिक्षण गर्दा आफ्नो गल्ती भए पनि वास्तै हुँदैनथ्यो,’ सुस्मिताले भनिन्, ‘अरू साथीहरू हुँदा प्रतिस्पर्धाको भावना आउँदो रहेछ । जसले गर्दा खेलमा धेरै सुधार भएको छ । आत्मविश्वास बढेको छ । ओलम्पिकमा राम्रो गर्न सक्छु भन्ने लागेको छ ।’
उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने प्रशिक्षकको आस
सुस्मिताले प्रशिक्षक प्रदीप खातीको निगरानीमा ओलम्पिकको तयारी गरिरहेकी छन् । प्रशिक्षक खाती पनि विगतभन्दा यसपालि ओलम्पिकमा सुटिङले राम्रो गर्ने अपेक्षा राख्छन् ।
‘खेलाडीलाई दबाब महसुस नहोस् भनेर नयाँ टेक्निकमा खेलाइरहेका छौं, त्यहीअनुसार सुस्मिताले पनि टार्गेट पूरा गरिरहेकी छन्,’ उनले भने, ‘अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताकै माहोल बनोस् भनेर अन्य खेलाडीलाई पनि प्रशिक्षणमा राखेका छौं । जसले गर्दा प्रतिस्पर्धाको भवना वृद्धि भइ खेलमा सुधार आएको छ ।’
अन्तर्राष्ट्रिय सुटिङ महासंघको निर्देशिका अनुसार सांगीतिक माहोलमा प्रशिक्षण भइरहेको प्रशिक्षक खातीले बताए । जसले खेलमै केन्द्रित हुन मद्दत गरिरहेको छ । अहिले गरिरहेको प्रदर्शनलाई निरन्तरता दिन सके सुम्मिता फाइनल चरण (सुपर ८) मा पुग्छिन् भन्ने लागेको खातीले सुनाए ।प्रशिक्षकको रूपमा खातीको यो दोस्रो ओलम्पिक हुनेछ । यसअघि उनको प्रशिक्षणमा फूलमाया क्यापछापीले सन् २००८ को बेइजिङ ओलम्पिक खेलेकी थिइन् ।
