काठमाठौं । दुई वर्षअगाडिको कुरा हो । अफगानी महिला क्रिकेट टोलीकी १८ वर्षीया ब्याटर फिरोजा अमिरी मौकाको प्रतीक्षामा थिइन् । मौका पाए अफगानिस्तान क्रिकेटलाई माथि पुर्याउने लक्ष्य बोकेकी थिइन् फिरोजा ।
लक्ष्य पूरा नहुँदै फिरोजाको सपना र अफगानी दसौं लाख मानिसको जीवन सधैंका लागि परिवर्तन भयो । अगस्ट १५, २०२२ मा तालिवानले अफगानिस्तानलाई कब्जा गरेपछि फिरोजा परिवारसँगै पाकिस्तान भागेकी थिइन् । पाकिस्तानबाट खेदिएपछि परिवारसँगै अस्ट्रेलिया उडिन् । अहिले फिरोजा अस्ट्रेलियामै बसोवास गर्छिन् । फिरोजासँगै उनकै ब्याचका अरू २५ खेलाडी पनि अस्ट्रेलियामै छन् ।
अहिले यी खेलाडीहरू अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा आफ्नो ठाउँ खोजिरहेका छन् । क्रिकेट खेल्न पाउँ भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आइसिसी) र अफगानिस्तानका क्रिकेट पदाधिकारीहरूलाई बिन्ती गरिरहेका छन् । यद्यपि तालिवानले महिलालाई खेलकुद र शिक्षामा प्रतिबन्ध लगाएको छ ।
अहिले यी खेलाडीहरू अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा आफ्नो ठाउँ खोजिरहेका छन् । क्रिकेट खेल्न पाउँ भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आइसिसी) र अफगानिस्तानका क्रिकेट पदाधिकारीहरूलाई बिन्ती गरिरहेका छन् । यद्यपि तालिवानले महिलालाई खेलकुद र शिक्षामा प्रतिबन्ध लगाएको छ ।
‘दुर्भाग्यवश तालिवानले अफगानिस्तान कब्जा गरेको दुई वर्ष बितेको छ । त्यो दिन हाम्रा लागि कालो दिन थियो,’ कालो दिनलाई जोड दिँदै फिरोजाले पाँच साताअघि एपी समाचार एजेन्सीलाई सन्देश पठाएकी थिइन् ।
फिरोजा हेरात सहरमा परिवारसँगै बस्थिन् । करिब ५ लाख जनसंख्या भएको हेरात अफगानिस्तानको तेस्रो ठूलो सहर हो ।
‘त्यो दिन हाम्रा लागि कालो दिन थियो । जुन दिन हाम्रा सपनाहरू नष्ट भए । सबै खेलाडीको वर्षौंदेखिको मिहिनेत खेर गएको थियो,’ फिरोजाले एपीसँग भनिन्, ’हेरात तालिवानको कब्जामा आएपछि हामीले काबुल जाने निधो गरेका थियौं । विदेशी दूतावाससम्म पुगेर सहयोग माग्ने योजना थियो । तर, त्यहाँ पुग्दा काबुल पनि पुरै तालिवानको कब्जामा परिसकेको थियो । सबै विमानस्थल गइरहेका थिए । हामी पनि त्यहीं गयौैं ।’
त्यो बिन्दुबाट स्थिति झन् बिग्रिँदै गयो ।
‘मेरा लागि त्यो क्षण एकदमै पीडादायी थियो जब मैले सबै महिला, पत्रकार र राजनीतिज्ञहरू देशबाट भाग्न विमानस्थल जाँदै गरेको देखें,’ फिरोजाले भनिन्, ‘त्यहाँ गोलीको वर्षात भइरहेको थियो । मानिसहरू चिच्याइरहेका थिए । एक युवकलाई त झन् पाँचपल्ट गोली हानिएको थियो । हामी केही छिन गोली नलागोस् भनेर एउटा घरमा लुकेका थियौं ।’
फिरोजाका एक जना टोलीका सदस्य फिर्बा होट्याक भन्छिन्, ‘तालिवानको प्रवेशसँगै हाम्रो सपना समाप्त भयो । हामीले ब्याट र अरू क्रिकेट सामग्रीहरू जलाएका थियौं । तर, अस्ट्रेलियामा आएपछि ती अपूरा सपना फेरि जीवित भएका छन् । हामीले पुनः क्रिकेट खेल्ने इच्छा राख्यौं र खेल्न सुरु गयौं । हामीलाई यतै एउटा टोली बनाएर व्यावसायिक क्रिकेट खेल्न मन छ ।’
हामीलाई सुरक्षित रूपमा अस्ट्रेलियामा सारिएको छ र अफगानिस्तानको अवस्था थाहा छ तर तपाईंको सहयोग र समर्थनले देशको प्रतिनिधित्व गर्ने हाम्रो आस जीवित रहनेछ ।
फिरोजा र उनका टोलीका साथीहरू अहिले मेलबर्नमा उपनगरीय लिग खेल्छन् । जुन लिग उनीहरूको क्षमता, स्तरभन्दा एकदमै तल छ । अफगानिस्तानको पुरुष टोली विश्वभर घुमिरहेका छन् अनि माथिल्लो स्तरमा खेलिरहेका छन् । महिला टोलीले चाहेको पनि यही नै हो ।
त्यसैले फिरोजा र उनका साथीले गत डिसेम्बरमा विश्व खेलकुदको आधिकारिक निकायलाई इमेल पठाएको थियो । ‘हामी अब अफगानिस्तानमा बसिरहेका छैनौं भन्ने कुरा ध्यानमा राख्दै हाम्रो राष्ट्रिय खेल सम्झौता र भविष्यमा खेल्ने अवसरहरूबारे आधिकारिक अडान के हो भनेर कृपया सल्लाह दिन सक्नुहुन्छ ?’ उनीहरूले लेखेका थिए ।
‘महिला कार्यक्रमका लागि आईसीसीले अफगानिस्तान क्रिकेट बोर्ड (एसीबी) लाई दिएको रकम कहाँ गयो ? र, के यसलाई अस्ट्रेलियाको कुनै संस्थामार्फत हाम्रो विकासमा लगानी गर्न पुनः निर्देशित गर्न सकिन्छ ? ता कि अझै पनि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा हामीले देशको प्रतिनिधित्व गर्न सकौं,’ फिरोजाले थपिन्, ‘हामीलाई सुरक्षित रूपमा अस्ट्रेलियामा सारिएको छ र अफगानिस्तानको अवस्था थाहा छ तर तपाईंको सहयोग र समर्थनले देशको प्रतिनिधित्व गर्ने हाम्रो आस जीवित रहनेछ । हामी तपाईंको नेतृत्व र सही निर्णयको पर्खाइमा छौं ।’
फिरोजाका अनुसार एसीबी र आइसिसीबाट कसैले पनि उनीहरूलाई सम्पर्क गरेका छैनन् । ‘हामीले उनीहरूबाट कुनै सहयोग वा कुनै आश्वासन पाएका छैनौं, यद्यपि उनीहरूले २०१७ देखि पुरुष र महिलाको बजेट पुरुषका लागि मात्र प्रयोग गरे र महिला टोलीलाई कहिल्यै समर्थन गरेनन्,’ फिरोजाले दुखेसो गरिन् ।
आइसिसीले एपीलाई गरेको इमेलमा एसीबीले आफ्नो काम गरिरहेको र यसमा हामी हस्तक्षेप गर्न सक्दैनौं भनेको छ ।
‘आइसिसी बोर्ड अफगानिस्तान क्रिकेट बोर्डलाई समर्थन गर्न प्रतिबद्ध छ र एसीबी वा उनीहरूका खेलाडीहरूलाई देशको सरकारले तोकेको कानुनको पालना गरेकामा दण्डित गर्दैन,’ आइसीसीले भनेको छ ।
फिरोजा र उनका साथीहरू पुरुष क्रिकेट पनि भावी दिनमा महिला क्रिकेटजस्तै हुनेमा चिन्तित छन् । भारतमा अर्को महिना हुने पुरुष एकदिवसीय विश्वकप क्रिकेटका लागि अफगानिस्तान टोली तयार छ । तालिवानले यसमा पनि हस्तक्षेप गर्छ कि भन्ने शंका फिरोजाको मनमा अझै छ ।
‘आइसिसीका कुनै पनि सदस्य राष्ट्रका खेलाडीसँगको सम्बन्ध त्यो देशको बोर्डले व्यवस्थापन गर्छ, आइसिसी यसमा संलग्न हुँदैन । पुरुष र महिला राष्ट्रिय टोलीहरू फिल्ड गर्ने अधिकार कुनै पनि देशको बोर्डसँग मात्र हुन्छ, आइसीसीसँग होइन ।’
फिरोजा र उनका साथीहरू पुरुष क्रिकेट पनि भावी दिनमा महिला क्रिकेटजस्तै हुनेमा चिन्तित छन् । भारतमा अर्को महिना हुने पुरुष एकदिवसीय विश्वकप क्रिकेटका लागि अफगानिस्तान टोली तयार छ । तालिवानले यसमा पनि हस्तक्षेप गर्छ कि भन्ने शंका फिरोजाको मनमा अझै छ ।
तालिवानले अफगानिस्तान कब्जा गरेको एक वर्ष बितिसकेको छ । तर, फिरोजाले अझै ती क्षणहरू बिर्सेकी छैनन् ।
‘१८ वर्षको हुँदा मैले जे भोगें, त्यो कसैले भोग्न नपरोस्, त्यो उमेर भनेको पढ्ने र आफ्नो भविष्यको बाटो बनाउने समय हो,’ फिरोजा निराश भइन्, ‘अहिले अफगानिस्तानका महिलाहरू नभई नहुने शिक्षा जस्तो आधारभूत अधिकार पाउनबाट पनि वञ्चित छन् । अहिले म अफगानिस्तानमा भएको भए मेरो अवस्था के हुन्थ्यो होला, म बाँच्थें या मरिसक्थें होला ?’
देशको झन्डा फहराउने फिरोजाको सपना पूरा होला वा नहोला त्यो एक ठाउँमा छ । तर, फिरोजा र उनका साथीहरूको लचकता, देशप्रतिको माया, संकल्प, क्रिकेटसँगको लगावले सारा विश्वलाई सन्देश दिएको छ ।
अफगानी महिला खेलाडीहरूले अस्ट्रेलियामा महिला ओलम्पियन तथा जुडो खेलाडी फ्रिबा रेजाइको साथ पाएका छन् । रेजाइले अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक कमिटीलाई आवेदन दिन सुरु गरेकी छन् । आवेदनको मूल मुद्दा छ, ‘अफगानी महिला खेलाडीलाई व्यक्तिगत रूपमा पहिचान गर्नुहोस्, तालिवान ओलम्पिक कमिटीको खेलाडी भनेर बेवास्ता नगर्नुहोस् ।’
अफगानी महिलाले अहिलेसम्म अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता खेल्न पाएका छैनन् । तर, फिरोजा भने अझै आशावादी छिन् ।
‘म अस्ट्रेलियामाथि एकदमै आभारी छु । अस्ट्रेलियाले मलाई सुरक्षित राखेको छ,’ फिरोजाले सुनाइन्, ‘हामीलाई अझै पनि विश्वास छ कि हामीले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा आफ्नो देशको प्रतिनिधित्व गर्ने मौका पाउने छौं ।’
देशको झन्डा फहराउने फिरोजाको सपना पूरा होला वा नहोला त्यो एक ठाउँमा छ । तर, फिरोजा र उनका साथीहरूको लचकता, देशप्रतिको माया, संकल्प, क्रिकेटसँगको लगावले सारा विश्वलाई सन्देश दिएको छ ।
