काठमाडौँ । विश्व फुटबलमा सर्वकालिन महान खेलाडी को हो ? २१औँ शताब्दीले धर्ती टेकेपछि यो बहस अली बढी नै भएको छ । हुन त यही बहस सन् १९८० को दशकमा पनि भएको थियो । विशेषगरी सन् १९८५ देखि १९९० को बीचमा । यो त्यही समय जब डिएगो म्याराडोना करियरको उत्कर्षमा थिए ।
पछिल्लो एक दशकभन्दा बढी समय चाहिँ सर्वकालिन महान् खेलाडीको दौडमा लियोनल मेसी र क्रिस्टियानो रोनाल्ल्डो मिसिएका छन् । मेसी र रोनाल्डो आधुनिक फुटबलले पाएका दुई ठूला स्टार हुन् । हुन त यी दुई जत्तिका प्रतिभाशाली खेलाडी अरु पनि नभएका होइनन् । तर लामो समय उही स्तरको प्रदर्शन गर्नेसक्ने क्षमता यी दुईमा अरुभन्दा बढी देखिएकै हो ।
सर्वकालिन महान् खेलाडीको बहस र दौडमा हाल मेसी अगाडि छन् । कम्तीमा कतार विश्वकपपछि । रोनाल्डो सम्मिलित पोर्चुगल क्वार्टरफाइनलबाट बाहिरिए पनि मेसी कप्तान रहेको अर्जेन्टिना भने फाइनलसम्म पुग्यो । फ्रान्सलाई हराएर उपाधि पनि जित्यो । क्लब फुटबलमा एकछत्र दबदबा कायम गरेका यी दुईलाई तलमाथि पार्न राष्ट्रिय टिमका लागि जितेको उपाधि खोजिन्थ्यो । अब यो मामलामा मेस्सी अगाडि पुगेका छन् । किनकी उनी विश्वकप विजेता हुन् ।
अर्जेन्टिनाका युवा समर्थक त अब के भन्न थालेका छन् भने मेसी म्याराडोनाभन्दा महान् भइसके । सर्वकालिन महान् खेलाडीको सूचीमा पेलेलाई उछिनिसके ।
को भन्दा महान को ? यसको जवाफ दिन सजिलो छैन । कतिसम्म भने रियाल मड्रिडका प्रशिक्षक कार्लो एन्सेलोट्टी समेत यो प्रश्नको जवाफ दिनबाट पछि हटेका छन् । वा उनले गरेको इन्कार नै जवाफ हो ।
‘विश्व फुटबलमा सबैभन्दा महान् खेलाडी को ? यो प्रश्नको जवाफ मेरो मुखबाट कदापी निस्किने छैन । किनभने म निक्कै धेरै फुटबलरको खेलमा रमाएको छु । मैले बालन डी’अर जितेका खेलाडीलाई तालिम गराएको छु । हो मैले डी स्टेफानोको खेल हेर्न पाइनँ । तर योहान क्रायफ र म्याराडोनालाई भने नजिकबाट नियाल्न पाएँ । यसकारण सबैभन्दा उम्दा खेलाडी को हो, मलाई थाहा छैन । फेरि प्रत्येक कालखण्डले उत्कृष्ट खेलाडी विश्व फुटबललाई दिएको छ,’ एन्सेलोट्टीले भने ।
एन्सेलोट्टीको यो भनाइ बुधबार राति आएको हो । मतलब पेलेको निधनभन्दा दुई दिनअघि । पेलेले ८२ वर्षको उमेरमा धर्ती छाडेका छन् । उनको बिदाइले सर्वकालिन महान् खेलाडीको बहस रोकिने छैन। बरु बढ्न सक्छ ।
मेसीलाई पेलेसँग तुलना गर्नेको संख्या बढ्दो छ । हुन त पेलेसँग दाँजिन प्रत्येक कालखण्डमा कोही न कोही आइपुगेकै छन् । म्याराडोना त भइगए । उनीबाहेक ब्राजिलका सोक्रेट्स र जिको, फ्रान्सका मिचेल प्लाटिनी, ब्राजिलकै रोनाल्डो नाजारियो, रोनाल्डोका समकालिन जिनेदिन जिदान अनि रोनाल्डोन्हिो पनि । यी सबै खेलाडी आ-आफ्ना समयका जादुगर थिए । प्रत्येक पुस्ताले एकसेएक खेलाडीले दिएको भए पनि मेसीसँगको तुलना भने सबैभन्दा गम्भीर छ ।
विश्वकपको पहिलो संस्करणबाटै सहभागी हुँदै आएको टिम हो ब्राजिल । चौथो संस्करणमा पहिलो पटक फाइनलमा पुग्यो । त्यसबेलाका नायक थिए, एडेमिर । ब्रजिलियन फुटबल इतिहासकै उत्कृष्ट स्ट्राइकरको सूचीमा पर्ने एडिमिरको पेलेसँग तुलना हुँदैन । किनभने उनी पेलेभन्दा अघिको पुस्ताका थिए ।
बरु पेलेसँग उनका साथी गारिन्चाको भने खुबै तुलना हुनेगर्छ । किनभने ब्राजिलले सन् १९५८ र १९६२ मा विश्वकप जित्दा पेले र गारिन्चाले सँगै खेलेका थिए । मे, २०१३ मा पेलेले सामाजिक सञ्जाल टुइटरमा आफ्ना समर्थकलाई जानकारी दिएका थिए, त्यो पनि प्रश्नको शैलीमा । ‘थाहा छ, म र गारिन्चा सँगै खेल्दा हामीले कुनै खेल हारेको छैन ?’ यी दुईले ब्राजिलका लागि ४० खेलसँगै खेलेका थिए । नतिजा, ३६ जित र चार बराबरी थियो । यी खेलमा पेले र गारिन्चा मिलेर ४४ गोल गरेका थिए ।
ब्राजिलमै पेलेसँग तुलना भएका खेलाडीको सूची लामो छ । आफूसँग खेलेकादेखि पछिका पुस्तासम्म। तर ब्राजिलबाहिर, त्यो पनि अहिलेसम्म तुलना भइरहेका खेलाडी मेसी नै हुन् ।
मेसीले विश्व फुटबलमा सर्वाधिक प्रतिष्ठित व्यक्तिगत अवार्ड मानिने बालन डी’अर सातपल्ट जितेका छन् । जुन पेलेलाई दिइएभन्दा एक बढी हो । हुन त पेले खेल्दा बालन डी’अर गैर युरोपियन खेलाडीलाई दिने चलन थिएन । यो सिलसिला सन् १९५५ सम्म कायम रह्यो । सन् २०१४ मा मात्र हो, बालन डी’अर प्रदान गर्ने फ्रान्स म्यागजिनले पेलेलाई सन् १९५८, १९५९, १९६०, १९६१, १९६३, १९६५ र १९७० का लागि विश्वको उत्कृष्ट खेलाडी ठहर गरेको ।
फ्रान्स म्यागजिनको यो निर्णय र ढिलोगरी दिएको पुरस्कारलाई मान्यता दिने हो भने पेले सबैभन्दा कम उमेरमा बालन डी’अर जित्ने खेलाडी हुन् । किनभने उनी सन् १९५८ मा १७ वर्षका मात्र थिए ।
पेलेलाई सधै भलाद्मी खेलाडी मानियो । उनले आफ्नोबारे बढाइचढाई कहिल्यै गरेनन् । उनले के चाहिँ भनेका छन् भने अहिलेभन्दा आफ्नो पालामा फुटबल खेल्न कठिन थियो । ‘त्यसबेला बल, बुट शुद्ध छालाका हुन्थे । प्रत्येक पल्ट प्रहार गर्दा खुट्टा दुख्थ्यो । ती दुवै असाध्यै भारी हुन्थे । भिजेको मैदानमा खेल्नु पर्दा बल प्रहार गर्न कम्ती ग्राहो हुँदैन थियो,’ पेलेले ‘ओस गारोटोस डो ब्रास्रिल’ पुस्तकमा भनेका छन् ।
जब पेलेको पुस्ता खेल्थ्यो, तब मैदान अहिलेको जस्तो स्तरीय हुने सम्भावना थिएन । खाल्डाखुल्डी परेको मैदानमा स्थानीय स्तरमा बनाइएको तुलनात्मक रुपमा भारी वजन भएका जर्सी र कट्टु लगाएर खेल्न सजिलो थिएन ।
लगातार तीन पटक विश्वकप जित्ने एक्ला खेलाडी हुन् पेले । उनले यस्तोबेला यो कीर्तिमान राखे, जब फुटबलमा कार्डको नियम थिएन । फिफाले मे, १९७० बाट मात्रै कार्डको व्यवस्था ल्याएको हो ।
कार्डको व्यवस्था नभएकाले टिमहरुको मुख्य रणनीति हुन्थ्यो विपक्षी टिमका प्रमुख खेलाडीमाथि फाउल गर्ने, घाइते बनाउने । के भनिन्छ भने ब्राजिलियन घरेलु फुटबलमा त्यसबेला सान्तोषविरुद्ध खेल्दा ‘नम्बर १०’ लाई निगरानीमा राख्न भनिन्थ्यो । करिब १५ वर्ष पेलेले यो वातावरणमा खेले । अहिलेको फुटबल फरक छ । विपक्षी टिमका प्रत्येक खेलाडीका सबल र कमजोर पक्ष केलाइन्छ, भिडियो र ट्याक्टिकल एनलाइसिस गरिन्छ अनि आफ्ना खेलाडीलाई तयार पारिन्छ ।
अहिलेको फुटबलमा प्रतिद्वन्द्विता दुई खेलाडीमा सीमित छ । ती हुन्, मेसी र रोनाल्डो । तर पुरानो फुटबलमा फर्कने हो भने, बग्रेल्ती स्टारबीचको प्रतिद्वन्द्विता पाइन्छ । डी स्टेफानो, पुस्कास, बबी चाल्टर्न, गारिन्चा, एभारिस्टो, कोपा, फोन्टाइन, इसुबियो, गर्ड मुलर, टोस्टाओ, जैरजिन्हो, योहान क्रायफ आदि । यत्तिका एकसेएक खेलाडी हुँदा पनि सबैले पेलेलाई नै महान् माने । अहिले मेसी र रोनाल्डोलाई टक्कर दिने खेलाडीको सूची लामो छैन ।
पेलेले आफ्नो करियरमा कति गोल गरे ? यसको हिसाबकिताब सर्वमान्य छैन । तर ‘पेले’ पुस्तकका अनुसार पेलेले सात सय ८६ खेलमा १२ सय ८३ गोल गरेका थिए । तीमध्ये सात सय ४३ गोल चार सय ४९ आधिकारीक खेलमा भएको बताइन्छ । मेसीले गरेको गोलको पछिल्लो तथ्यांक हो सात सय ९१ ।
मेसी, उनका प्रतिद्वन्द्वी रोनाल्डो अनि अन्य स्टार खेलाडी आधुनिक फुटबलमा रमाइरहेका छन् । मानौँ अहिलेको फुटबल राजमार्ग हो । पेले खेल्दा फुटबल फगत घोडेटो बाटो थियो । यसलाई चौडा पार्ने, मज्जाले हिड्न सक्ने बनाउने काम पेले र उनको पुस्ताले गरेको हो । के तर्क गरिन्छ भने आधुनिक फुटबल खेलिरहेका खेलाडी कौशलका हिसाबले उत्कृष्ट छन् । तर तिनलाई एर्लिङ हालान्डले जवाफ दिएका छन्, ‘अहिलेका खेलाडीले जे जे गरिरहेका छन्, त्यो कुनै जमानामा पेलेले गरिसकेका थिए ।’
