काठमाडौं । नेपाली फुटबलमा एन्फा एकेडेमी सञ्चालन गर्न थालिएको पनि २७ वर्ष भइसकेछ । किशोर खेलाडीलाई होस्टेलमै राखेर पढाउने, खुवाउने र फुटबल सिकाउने एकेडेमीको थालनी २०५४ सालबाट भएको हो ।
झन्डै तीन दशकको यो समयमा विभिन्न थुप्रै ब्याचका खेलाडी एकेडेमीबाट दीक्षित भएर व्यावसायिक फुटबलमा होमिए । एन्फा एकेडेमीबाट निस्किएका खेलाडीमध्ये धेरैले उमेर समूह हुँदै नेपालको प्रतिनिधित्व गरे, गरिरहेका पनि छन् ।
नेपाली फुटबलमा विभिन्न कालखण्डहरु आए । ती कालखण्डहरूमा धेरै स्टार जन्मिए, प्रचुर सम्भावना हुनाका बावजुद थुप्रै प्रतिभा फुल्नै पाएनन् । यीमध्ये एन्फा एकेडेमीले नेपाली फुटबललाई दिएका ठूला नामको को हुन् त ? पहिलो ब्याचका मिडफिल्डर प्रदीप महर्जन, प्रशान्त गिरी, विजय गुरुङ, गोलकिपर विकास मल्ल लोकप्रिय नाम हुन् ।
बुटवलस्थित एन्फा एकेडेमीका उत्पादन सुवास अहिले नेपाली फुटबलका उदाउँदो तारा हुन् । भर्खरै सम्पन्न ललित स्मृति एन्फा यु-१८ लिगमा विभागीय टोली नेपाल पुलिस क्लबलाई च्याम्पियन बनाउन सुवासले निर्णायक भूमिका खेले ।
त्यसपछि नीराजन खड्का, सन्दीप राईहरूको ब्याच आयो । लगत्तै पछि पछि थिए, पूर्व कप्तान विराज महर्जन, भरत खवास र शिशिर अधिकारीहरू । आ–आफ्नो समयमा यी सबै नामले तहल्का मच्चाए । एन्फा एकेडेमीबाट दीक्षित भएर नेपाली फुटबलमा राज गर्ने अबको पालो थियो, राष्ट्रिय टिमका कप्तान किरण चेम्जोङ, उपकप्तान रोहित चन्द, नीराजन मल्ल, विमल घर्तीमगर, अञ्जन बिष्ट, अनन्त तामाङहरूको ।
पछिल्लो केही वर्षयता यिनै किरण, रोहित, अञ्जन र अनन्तहरूले नेपाली फुटबल थेगिहेका छन् भन्न कञ्जुस्याईं गर्नुपर्दैन । तर त्यसयता एन्फा एकेडेमीबाट कम्तीमा नेपाली फुटबलमै पनि आशा देखाउने एउटै स्टार खेलाडीको जन्म भएको छैन । विमल, अञ्जनहरूपछि कसैले ठूलो प्रभाव छोड्न सकेका छैनन् । उसो त एन्फा एकेडेमीको पछिल्लो अवस्था आफैंमा टिठलाग्दो स्थितिमा रहँदा त्यहाँबाट ठूला स्टार नाम निस्कने आशा गर्नु पनि कसरी ?
नेपाली फुटबलको यो कठिन समयमा लामो अन्तरालपछि एकजना यस्तो खेलाडीको उदय भएको छ, जोसँग स्टार खेलाडीमा हुनुपर्ने सम्पूर्ण गुण छ । उनी हुन् १६ वर्षीय विङ्गर सुवास बम ठकुरी । सुवासको उदय पनि यस्तो बेला भएको छ कि जतिबेला नेपाललाई उनी जस्ता खेलाडीको प्रेरणादायी प्रदर्शन आवश्यक छ । तर, मूल कुरा के उनी शीर्षस्तरको फुटबलका लागि तयार छन् ? यो प्रश्न किन पनि उब्जिएको हो भने प्रदीप, विकास, विराज, रोहित र विमलहरूले उमेर समूहमा राष्ट्रको नाम उँचो बनाएका थिए । सुवास भने केही अभागी रहे । उनको नेतृत्वमा नेपालले कुनै पनि उपलब्धि हासिल गर्न सकेको छैन ।
‘ब्राजिलियन नेयमार सबैभन्दा मनपर्ने खेलाडी हो । नेयमार जस्तै खेल्ने मन छ । पोर्चुगलका क्रिस्टियानो रोनाल्डोलाई पनि फलो गर्छु । मलाई रोनाल्डोको मेन्टालिटी मनपर्छ,’ सुवास भन्छन्, ‘नेपाली खेलाडीमा किरण (चेम्जोङ) दाइ सबैभन्दा मनपर्ने खेलाडी हो । मैदानभित्र किरण दाइको त्यो हङ्गरनेस र एग्रेसनले मलाई मोटिभेट गर्छ ।’
बुटवलस्थित एन्फा एकेडेमीका उत्पादन सुवास अहिले नेपाली फुटबलका उदाउँदो तारा हुन् । भर्खरै सम्पन्न ललित स्मृति एन्फा यु-१८ लिगमा विभागीय टोली नेपाल पुलिस क्लबलाई च्याम्पियन बनाउन सुवासले निर्णायक भूमिका खेले ।
लिगमा उच्च गोलकर्ताको अवार्ड जितेका सुवासले कुल २४ गोल गरेका थिए । डबल राउन्ड रोबिन लिगमा पुलिस एक खेलअगावै च्याम्पियन बनेको थियो ।
अट्याकिङ मिडफिल्डर र स्ट्राइकरको दुवै पोजिसनलाई उत्तिकै न्याय गर्न सक्ने खेलाडीमा पर्छन्, सुवास । विश्वप्रख्यात खेलाडी नेयमारलाई आदर्श मान्ने सुवास उनको जस्तै खेल प्रस्तुत गर्न पनि सिपालु छन् । विपक्षी रक्षापंक्तिलाई तहसनहस पार्ने खुबी भएका खेलाडी हुन् उनी । राम्रो फिनिसिङ गर्ने क्षमताका सुवासको गोल पनि हेर्नलायकको हुने गर्छ ।
‘ब्राजिलियन नेयमार सबैभन्दा मनपर्ने खेलाडी हो । नेयमार जस्तै खेल्ने मन छ । पोर्चुगलका क्रिस्टियानो रोनाल्डोलाई पनि फलो गर्छु । मलाई रोनाल्डोको मेन्टालिटी मनपर्छ,’ सुवास भन्छन्, ‘नेपाली खेलाडीमा किरण (चेम्जोङ) दाइ सबैभन्दा मनपर्ने खेलाडी हो । मैदानभित्र किरण दाइको त्यो हङ्गरनेस र एग्रेसनले मलाई मोटिभेट गर्छ ।’
सुवास पनि किरणकै बाटोमा छन् । सुवास उमेर समूहमा नेपालका लागि निर्विकल्प लिडर हुन् । उमेर समूहमा सुवासले यु-१६ र यु-१७ मा नेपालको प्रतिनिधित्व गरेका छन् । जसमा उनले तीनवटा प्रतियोगितामा कप्तानी आर्मब्यान्ड लगाएका थिए । मैदानभित्र उनको गजबको लिडरसिप देख्न सकिन्छ । मैदान बाहिर पनि उनको रवाफ उत्तिकै छ ।
सुवासले सन २०२३ मा भुटानमा सम्पन्न साफ यु-१६ च्याम्पियनसिप, २०२४ मा भुटानमै भएको साफ यु-१७ च्याम्पियनसिप र सोही वर्ष कतारमा भएको एएफसी यु-१७ एसियन कप छनोटमा नेपालको कप्तानी गरेका थिए । यी तीन प्रतियोगितामा नेपालले अपेक्षाअनुसार प्रदर्शन गर्न सकेको थिएन । साफ यु–१७ बाहेक दुई प्रतियोगितामा नेपालले एक गोल पनि गर्न सकेन ।
आफ्नो नेतृत्वमा राष्ट्रले यसरी दयनीय हार बेहोनुपर्दा सुवासलाई हीनताबोध छ । भन्छन्, ‘राष्ट्रले मलाई विश्वास गरेर आर्मब्यान्ड दिएको छ । कप्तानको आर्मब्यान्ड लगाउँदा छुट्टै महसुस हुन्छ, राष्ट्रलाई निराश पार्नु हुँदैन भन्ने कुरा मनमा भइरहन्छ । तर, मैले मेरो राष्ट्रलाई जहिल्यै निराश पारेको छु । मेरो नेतृत्वमा राष्ट्रले सफलता हासिल गर्न नसक्दा दुःख लाग्छ ।’
उमेर समूहमा उनले त्यसअघि श्रीलंकामा भएको साफ यु-१७ च्याम्पियनसिप र सोही वर्ष कुवेतमा भएको एएफसी यु-१७ एसियन कप छनोट खेलेका थिए । कुवेतमा एक खेल पनि नजितेको नेपालले श्रीलंकामा फाइनलसम्म यात्रा गरेको थियो । जतिबेला सुवास १४ वर्षका किशोर थिए ।
कर्णाली प्रदेशको कालीकोट जिल्लामा जन्मेका सुवास सानै उमेरमा पढाइको सिलसिलामा काठमाडौं छिरेका थिए । सुवासमा सानैदेखि फुटबलप्रति रुचि थियो । कालिमाटीको त्रिपुरा माविमा पढ्दै गर्दा उनले फुटबलको आधारभूत शिक्षा ग्रहण गरेका थिए । फुटबलकै कारण सुवास शिक्षकहरूको प्रिय थिए ।
श्रीलंकाका लागि सुरुमा सुवास अटाइएको थिएन । तर, नेपाललाई सुवासको खेल कौशल आवश्यक थियो ।
श्रीलंकाका लागि एन्फाले सातदोबाटोस्थित आफ्नो मुख्यालयमा देशव्यापी खुला छनोट गरेको थियो । प्रारम्भिक छनोटबाट तेस्रो चरणलाई ६० खेलाडी छानिएको थियो । जसमा सुवास पनि थिए । त्यसको एक दिनपछि चौथो चरणलाई छानिएको ४५ खेलाडीमा भने सुवास अटाएनन् । त्यस दिन सुवास खुबै भक्कानिए ।
‘बुटवलमा तीन वर्ष बिताएपछि काठमाडौं आएको थिएँ । बन्द प्रशिक्षणमा हुँदा ४ बजे उठेर एक्लै प्रशिक्षण गर्थें । राति एन्फामै थिएँ । लिस्टमा आफ्नो नाम नपाएपछि मभित्रैबाट टुटेको थिएँ । त्यो दिन मेरो करिअरको कालो दिन थियो,’ सुवास भावुक हुन्छन्, ‘सायद मैले मेरो बेस्ट दिन सकिनँ होला भन्ने पनि लाग्यो । म अन्य खेलाडीभन्दा सानै थिएँ । शारीरिक रूपमा उनीहरू म भन्दा बलिया थिए । त्यतिबेला मलाई दाइले सहानुभूति दिनुभएको थियो ।’
तर, १०-१२ दिनपछि मुख्य प्रशिक्षक उर्जन श्रेष्ठले सुवासलाई बन्द प्रशिक्षणमा पुनः बोलाएछन् । भएको के थियो भन्दा ३० खेलाडीबाट २३ सदस्यीय टोली छिनोफानो हुँदै थियो । त्यसै क्रममा केही खेलाडी एमआरआईमा फेल भए । बढी उमेर भएका कारण ती खेलाडीले साफ गुमाउने भएपछि प्रशिक्षक श्रेष्ठले सुवास अनि अन्य सम्भावित खेलाडीलाई क्याम्पमा बोलाएका थिए । श्रीलंकामा सुवासले पहिलो रोजाइबाटै खेल्ने मौकासमेत पाए । प्रतियोगिताअघि आर्मीविरुद्धको मैत्रीपूर्ण खेलमा सुवासले प्रशिक्षक श्रेष्ठको मन जिते ।
कर्णाली प्रदेशको कालीकोट जिल्लामा जन्मेका सुवास सानै उमेरमा पढाइको सिलसिलामा काठमाडौं छिरेका थिए । सुवासमा सानैदेखि फुटबलप्रति रुचि थियो । कालिमाटीको त्रिपुरा माविमा पढ्दै गर्दा उनले फुटबलको आधारभूत शिक्षा ग्रहण गरेका थिए । फुटबलकै कारण सुवास शिक्षकहरूको प्रिय थिए ।
दुई कक्षामा पढ्दा सुवासले पहिलो पटक फुटबल प्रतियोगितामा सहभागिता जनाउने अवसर प्राप्त गरे । भएको के थियो ? बागमती बोर्डिङ स्कुलले अन्तर विद्यालय फुटबल प्रतियोगिता आयोजना गरेको थियो । फुटबलमा राम्रो छनक देखाएका सुवासलाई विद्यालयका शिक्षकले खेल देखाउन लगेका थिए । प्रतियोगिताको प्रत्यक्षदर्शी बन्दा केही कुरा सिकिन्छ भन्ने शिक्षकको विश्वास थियो ।
तर, संयोग के भइदियो भन्दा त्रिपुरामा एक जना खेलाडीले बिरामीका कारण मैदानमा उपस्थिति जनाउन सकेनन् । एक खेलाडी कम भएपछि प्रशिक्षकले सुवासलाई कम उमेरका बावजुद टोलीमा समावेश गरे । पहिलो खेलको दोस्रो हाफमा मैदान प्रवेश गरेका सुवासले त्यसपछि सुरुआती रोजाइमै खेले । पछि त्रिपुराले प्रतियोगिताको उपाधि नै जित्यो । अचम्म त के भन्दा ‘हुने बिरुवाको चिल्लो पात’ भनेजस्तै सुवासले प्रतियोगिताकै सर्वोत्कृष्ट खेलाडीको उपाधि नै जिते ।
‘त्रिपुरालाई च्याम्पियन बनाएपछि म फुटबलर नै बन्छु भन्ने सोच आएको थियो । मैले काठमाडौंमा तीन कक्षासम्म पढें । त्यसपछि सुर्खेत फर्किएँ । हामी कालिकोटबाट सुर्खेत झरेका थियौं । सुर्खेतमा पनि म इन्टरनेसनल स्कुलको जुनियरतर्फ कप्तान नै बनें । सुर्खेतमा सात कक्षासम्म पढें । पछि एन्फा यु-१३ को केन्द्रीय छनोटमा परेपछि म बुटवल एकेडेमी गएँ,’ सुवास सुनाउँछन्, ‘सुर्खेतबाट म, जीवन (कार्की) र अभिषेक (बम) केन्द्रीय छनोटमा सफल भएर बुटवल गएका थियौं ।’
सुवासका लागि राष्ट्रिय टोलीको बाटो पनि त्यति टाढा नरहेको विश्लेषकको बुझाइ छ । एन्फा लिग निर्देशक तथा फुटबल विश्लेषक सन्जिव मिश्र भन्छन्, ‘सुवास राष्ट्रिय टोलीमा खेल्न सक्ने खेलाडी हुन् । मैले सुवासमा त्यो सम्भावना देखेको छु ।’
सुवासको अबको गन्तव्य के हो ? हाल मैतीदेवीमा बस्दै आएका सुवास सुरुमा त केही दिन आराम गर्नेछन् । आराम पुगेपछि आउँदै गरेको ‘बी’ डिभिजन लिगका लागि च्यासलको प्रशिक्षणमा जोडिने छन् । दोस्रो डिभिजनपछि छिट्टै शीर्ष डिभिजन खेलेर राष्ट्रिय टोलीमा पर्ने सुवासको सपना छ ।
‘सुवासमा अहिले नै शीर्ष डिभिजन खेल्न सक्ने क्षमता छ । अहिले १८ वर्ष नपुगेकाले पुलिसमा भर्ती गर्न नमिलेर मात्र हो,’ पुलिसको युवा टोलीका मुख्य प्रशिक्षक भोलानाथ सिलवाल हाँस्दै सुनाउँछन् ।
सुवासका लागि राष्ट्रिय टोलीको बाटो पनि त्यति टाढा नरहेको विश्लेषकको बुझाइ छ । एन्फा लिग निर्देशक तथा फुटबल विश्लेषक सन्जिव मिश्र भन्छन्, ‘सुवास राष्ट्रिय टोलीमा खेल्न सक्ने खेलाडी हुन् । मैले सुवासमा त्यो सम्भावना देखेको छु ।’
पक्कै पनि नेपाली फुटबलमा सुवास एउटा यस्तो बिरुवा हुन् । जो आवश्यक मलजल पाए बलियो रुख बन्न सक्छ । उनी स्टार बन्ने क्षमताका खेलाडी हुन् । तर, अहिल्यै स्टार भइसकेका छैनन् । नेपाली फुटबलमा ठूला सम्भावना बोकेर पनि सही तरिकाले करियर अगाडि बढाउन नसक्दा बीचमै फुटबलबाटै टाढिएका खेलाडीको उदाहरण लामै छ । सुवासको पनि शीर्षस्तरमा प्रयोग हुन बाँकी छ । शीर्षस्तर त के उनले माथिल्लो उमेर समूह पूरै खेल्न अझै बाँकी छ ।
सुवासले यो कुरा राम्ररी बुझेका छन् । भन्छन्, ‘म आफू स्टार खेलाडीको पथमा छु जस्तो लाग्दै लाग्दैन । जसरी अञ्जन (विष्ट) दाइ, अनन्त (तामाङ) दाइ, रोहित (चन्द) दाइले राष्ट्रलाई योगदान दिइरहनुभएको छ नि । मेरो लक्ष्य राष्ट्रिय टोलीमा पर्नु मात्र होइन दाइहरू जस्तै लामो समय राष्ट्रिय जर्सीमा खेल्नु हो ।’
