काठमाडौं । प्रश्न यत्तिमात्रै हो, ‘भुटानसँग बराबरी खेलेपछि नेपाली फुटबल इतिहासले तपाईंलाई अपजस दिने छ नि ?’
कुन भावनाबाट यो ‘देशद्रोही’ पाराको प्रश्न हो भन्ने । तर, नेपाली राष्ट्रिय फुटबल टिमका मुख्य प्रशिक्षक भिन्सेन्जो अल्बर्टो एनेसलाई भने यो ‘देशद्रोही’ प्रश्न लाग्छ । भलै, उनी नेपाली राष्ट्रिय टिममा कसरी कहाँबाट के के गरेर आइपुगे, त्यसबारे थप प्रश्न बाँकी नै छ । यो त भुटानविरुद्ध नेपाली टिमको खराव प्रदर्शनबाट भाग्ने साह्रै खराब बहानामात्र न हो । सारमा नेपाली फुटबल वर्ष ०७९ मा यस्तै रह्यो ।
एकपछि अर्को प्रश्न आइरहे । नेपाली फुटबल, यसलाई सञ्चालन गर्ने सर्वोच्च निकाय अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा), यसका पदाधिकारी अनि तिनै प्रशिक्षक अल्बर्टोलाई प्रश्न तेर्सिइरहे । त्यसबाट सबै भागिरहे । प्रश्नबाट भाग्नु भनेको जिम्मेवारीबाट भाग्नुको सबैभन्दा उत्तम उपाय हो । नेपाली फुटबलमा साँच्चै यस्तै भइरहेको छ । यसबीच नेपाली फुटबलमा चर्को न चर्को विवाद, आरोप प्रत्यारोप, आक्रोश, अनिश्चितता, अन्योल र बेतिथि मात्र रहे ।
वर्षको सुरुआत नै नेपाली टिमका तत्कालीन मुख्य प्रशिक्षक अब्दुल्लाह अल्मुताइरीविरुद्ध १० को हाराहारीमा रहेका राष्ट्रिय टिमका खेलाडीको विद्रोहबाट भएको थियो । सायद विद्रोह शब्द उपयुक्त नहुन सक्छ । जेहोस्, राष्ट्रिय टिमको तयारी चलिरहँदा केही प्रमुख खेलाडी त्यसबाट बाहिरिएका थिए । तिनले प्रशिक्षक अल्मुताइरीमाथि अनेक आरोप लगाए । अल्मुताइरी तिनै प्रशिक्षक हुन्, जसको प्रशंसा गर्न कुनै समय खेलाडी नै थाक्दैन थिए ।
घटनाक्रमको केही समयअगाडिसम्म कप्तान किरण लिम्बूले आफूहरुका लागि अल्मुताइरी ‘पिता’ समान रहेको बताएका थिए । यिनै विवाद र प्रमुख खेलाडीविना नेपालले एसिया कप छनोट खेल्यो । नतिजा राम्रो रहेन नै । पछि अल्मुताइरीमाथि छानबिन गर्न कमिटी गठन भयो । कालान्तरमा प्रशिक्षक आफैंले पद छाडे ।
प्रश्न हो, यो सबै घटनाक्रममा दोषी को हो त ? खेलाडी ? प्रशिक्षक ? वा त्यसमा राजनीति गर्न खोज्नेहरू ?
प्रश्न ज्युँका त्युँ छ । यही समय मैदान बाहिर उत्तिकै फोहोरी राजनीति भइरह्यो, निहुँ थियो, एन्फा कार्यसमितिको चुनाव । यस चुनावबाट एन्फा अध्यक्षमा पंकज नेम्वाङको उदय भयो भने कर्माछिरिङ शेर्पा बाहिरिए । चुनाव आफैंमा अनौठो रह्यो । नारा त परिवर्तनको थियो । तर, नेपाली फुटबलमा कसले कस्तो परिवर्तन गर्न खोजेको हो, त्यो कहिले पनि प्रस्ट भएन । चुनावी समीकरणमा तीन पक्ष थिए । एक त नेम्वाङ, अर्को शेर्पा अनि थप एक पूर्वअध्यक्ष गणेश थापाको ।
गुट जस्तै भए पनि ती सबै कुनै न कुनै समय थापा नेतृत्वको एन्फामै थिए । उनी सँगै काम गरेकाहरू थिए । अझ केही उनको असाध्यै नजिकका थिए । यस्तोमा परिवर्तनको नारा त लागिरह्यो । तर, पात्र सबै त तिनै थिए । यस्तोमा प्रश्न, के नेपाली फुटबल वास्तवमै परिवर्तनबाट गुज्रिएको छ ? कि यो सस्तो नारामात्रै हो ? अध्यक्षमा रूपमा नेम्वाङको एक वर्ष पनि पूरा हुन बाँकी छ । तर उनको यो कार्यकाल आफैंमा खराब देखिइसकेकोे छ ।
अध्यक्ष चुनिएयता उनको पहिलो प्रतिवद्धता थियो, एन्फाको आर्थिक स्थितिबारे श्वेतपत्र जारी गर्ने । अध्यक्ष चुनिएको केही मिनेटमै उनले यो घोषणा गरेका थिए । यस्तोमा प्रश्न त बन्छ नै । के कहिलेसम्म त्यस्तो श्वेतपत्र जारी हुन्छ ?
अहिले तत्काल एन्फाको स्थिति दुई प्रकारले ब्याख्या गर्न सकिन्छ । पहिलो, एन्फाको केन्द्रीय समितिको बैठक नै बस्न सक्ने स्थिति छैन । पदाधिकारीहरू एकले अर्कोलाई घात गरिरहेका छन् । त्यसैले प्रश्न बन्छ, अहिलेका एन्फा पदाधिकारीलाई फुटबलको मतलब पनि छ र ?
अनि यससँगै जोडिएर आउँछ, एन्फाभित्र भइरहेका आर्थिक चलखेल, अनियमितता र अपारदर्शिता । सबैभन्दा मुख्य तथ्य के हो भने एन्फालाई आउनुपर्ने फिफा र एएफसीको आर्थिक सहयोग किन ठीक ढंगले हुन सकेको छैन । यसअघि कोही कसैले एन्फाभित्र आर्थिक सुशासन छैन भनेर यस्तो सहयोग रोक्ने प्रयास गरेका थिए । रोकियो पनि । तर, अहिलेसम्म यो खुलेको छैन । अनि प्रश्न बन्दैन त, यसमा दोषी को त ? एन्फालाई टाट पल्टिने स्थितिमा पुर्याउने को हो ?
वर्ष ०७९ मै कतारमा विश्वकप पनि भयो । यससँगै जोडिएको विवादबारे प्रस्ट कुरा बाहिर आएका छैनन् । फिफाले नेपालका लागि भनेर विश्वकपका केही निश्चित टिकट एन्फालाई दिएको थियो । एन्फाले प्राप्त यी टिकट कति मूल्यमा कसलाई कहिले के प्रायोजनमा दियो त ? प्रश्न त यिनै हुन् । खोइ यसको उत्तर ? द काठमाडौं पोस्टले यसबारे लामो अनुुसन्धान गर्दै समाचार प्रकाशित गरेको थियो । यसबारे एन्फा र यसको नेतृत्व किन वास्तवमै चुपचाप छ ?
वर्ष ०७९ मा एकपछि अर्को खेलाडी पलायनले साह्रै नमज्जाको स्थिति बनायो । राष्ट्रिय टिमबाट खेलेका, खेलिरहेका र खेल्न तयार रहेका तीन दर्जनभन्दा बढी खेलाडी विदेश गए । धेरै त अस्ट्रेलिया पुगे । जति गए, सबैको एउटै गुनासो थियो, नेपाली फुटबलमा भविष्य नै छैन । हुन पनि हो, कोही कसैले नेपाली फुटबलका लागि आफ्नो भविष्य किन दाउमा लगाउने ? एक मनले भन्छ, विदेश गएका सबै खेलाडीले ठीकै त गरे । तर, यसले नेपाली फुटबलमा कहिले पनि निको नहुने घाउ त पक्कै लगाएको छ ।
सबैभन्दा ठूलो नेपाली फुटबल एकाएक कमजोर भएको छ । त्यो स्तरको आधारमा । यसै पृष्ठभूमिमा अर्को प्रश्न उठ्छ । खेलाडी पलायन अनि तिनको भविष्यलाई लिएर किन एन्फा कहिल्यै गम्भीर बनेन ? अझ एन्फाको वर्तमान पदाधिकारीलाई त यो हाँसोको विषय बनेको छ । केहीबाट उल्टै प्रश्न आउने गरेको छ । खेलाडी गए त गए, हामीले कसरी रोक्ने ? यसमा प्रतिप्रश्न, यति साह्रो गैरजिम्मेवारीपूर्ण व्यवहार किन ? राम्रा जति खेलाडी विदेश गइसकेपछि पनि एन्फालाई कसरी निद्रा लाग्छ ?
र, मैदानकै कुरा । अहिले सहिद स्मारक ए डिभिजन लिग चलिरहेको छ । बी डिभिजन कहिले हुने हो, टुंगो छैन । एन्फाले कुनै नकआउट प्रतियोगिता पनि गर्नुपर्दैन र ? महिलाको लिग कहिले नि ? अनि उमेर समूहका प्रतियोगिता ? मोफसलमा हुने बग्रेल्ती प्रतियोगिताहरूको सही व्यवस्थापन कहिले ? प्रश्न कति छन् कति । भइरहेको ए डिभिजन लिग पनि पटक्कै ढंगले भइरहेको छैन । लाग्छ, यो त औपचारिकता पूरा गर्ने प्रतियोगितामात्रै हो, अरू केही पनि होइन ।
नेपालले वर्ष ०७९ मा केही अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता नखेलेको पनि होइन । पुरुष टिमले त थ्री नेसन्स कप नै जित्यो । महिला टिम भने साफ च्याम्पियनसिपमा दोस्रो भयो । पुरुष टिमको उपलब्धि भने पटक्कै खुसी दिने खालको थिएन । यो त आफूभन्दा कमजोर भुटान र लाओससम्मिलित प्रतियोगिता न हो । नेपाली फुटबल यस्तो क्षुद्र उपलब्धिमा खुसी हुने होइन । बरू नेपाली महिला फुटबल खेलाडीले धेरै राम्रो गरेका छन् । तर, उनीहरूकै दोहोरो लिग फुटबल पनि बीचमै टुंग्याउने निर्णय गरियो । किन ?
खासमा नेपालले महिला फुटबलमा लगानी बढाउने हो भने केही अनपेक्षित सफलता नै हात पार्न सक्छ । धेरै सम्भावना छ महिला फुटबलमा ।
समग्रमा भन्दा एन्फा प्रतियोगिता आयोजनालाई लिएर वास्तवमै गम्भीर हुने कहिले त ? यो स्वभाविक प्रश्न भयो । धेरै प्रश्न छन् । तर नेपाली फुटबलको नेतृत्व चुपचाप छ, उत्तर दिन चाहन्न । प्रश्नबाट भागिरहेको छ, जसरी प्रशिक्षक अल्बर्टो भागेका थिए । तिनलाई आफूमाथि प्रश्न गर्नेलाई नै उल्टै ‘देशद्रोही’भन्दा मज्जा आउँछ ।
एउटा चर्चित हिन्दी कविताको सार:
मरेको मान्छेले प्रश्न गर्दैन,
त्यसैले प्रश्न गर्न छाड्यो भने
जिउँदो मान्छे पनि मरेजस्तै हुन्छ !!
नेपाली फुटबललाई माया गर्नेले त हो प्रश्न गर्ने । प्रश्नबाट नेपाली फुटबल प्रशासन भाग्न चाहिँ पाउँदैन । उत्तर दिने जिउँदा मान्छेले नै हुन् ।
