काठमाडौं । भलिबलको नेटमुनिबाट छिर्न सक्ने कलिला नानीहरूलाई नेटको माथिबाट अट्याक गर्न सक्ने बनाएका कुमार राई साँच्चिकै ‘स्पेसल’ छन् । उनकै कारण त हो, नेपाली महिला भलिबलको लोकप्रियता अन्य टिम खेलको तुलनामा लोकप्रिय भएको ।
नेपाली भलिबलमा राष्ट्रिय टोलीका लागि नियमित सुपरस्टार दिइरहने टोली हो न्यु डायमन्ड स्पोर्ट्स एकेडमी । यही न्यु डायमन्डलाई जन्माउने, हुर्काउने र नेपाली महिला भलिबललाई अहिलेको स्थितिसम्म पुर्याउने पात्र हुन् राई ।
दुई दशकअघि धुले मैदानबाट सुरु भएको थियो राई र न्यु डायमन्डको यात्रा । चक्रपथस्थित कलंकी चोकको २ किलोमिटरभित्र रहेको न्यु डायमन्ड एकेडेमीमा उनले २०६२ यता आफ्ना विद्यार्थीलाई भलिबलको ज्ञान फैलाइरहेका छन् ।
नेपाली भलिबलको मुहार फेर्ने गुरु हुन् । समग्र नेपाली भलिबलकै गुरु । विशेषगरी महिला भलिबललाई आजको उचाइसम्म ल्याउनुमा राईको ठूलो योगदान छ । उनी नहुँदो हो त कुनै समयका चर्चित स्पाइकर रमिला तण्डुकारदेखि रेश्मा भण्डारी, सलिना श्रेष्ठ र प्रतिभा मालीजस्ता खेलाडीहरू जन्मिँदैन थिए होलान् । राष्ट्रिय महिला भलिबलले पछिल्लो समय अर्का उदाउँदो खेलाडी पाएको छ सुमित्रा रेग्मी । सुमित्रा पनि उन राईका उत्पादन हुन् ।
राईले काठमाडौंको नैकापमा आफ्नै विद्यालय न्यु डायमन्ड एकेडेमी सञ्चालन गरी स–साना नानीहरूलाई भलिबलको प्रशिक्षण दिन थालेको धेरै वर्ष भइसक्यो । दुई दशकअघि धुले मैदानबाट सुरु भएको थियो राई र न्यु डायमन्डको यात्रा । चक्रपथस्थित कलंकी चोकको २ किलोमिटरभित्र रहेको न्यु डायमन्ड एकेडेमीमा उनले २०६२ यता आफ्ना विद्यार्थीलाई भलिबलको ज्ञान फैलाइरहेका छन् ।
राईको जन्मथलो काठमाडौं होइन । संखुवासभाको मध्यमवर्गीय परिवारमा काइलो सन्तानका रूपमा जन्मिएका उनी २०२४ सालमा एसएलसी सकेपछि उच्च शिक्षाका लागि काठमाडौं आएका थिए । उनले कक्षा ६ मा अध्ययनरत रहँदादेखि नै रमाइलोका लागि भलिबल खेले । खेल्न थालेदेखि नै उनलाई भलिबलको नसा लाग्यो । तर, राष्ट्रिय जर्सी लगाएर देशको प्रतिनिधित्व गर्न पाएनन् ।
काठमाडौं आएका उनले राजधानीको महँगीमा थेगिन पढाइसँगै नैकापको ब्राइट फ्युचर स्कुलमा पढाउने काम सुरु गरे । अध्यापनका साथै आफूले निकै माया गरेको भलिबल खेल्ने मेलो पनि सुरु गरे । आफूले पनि खेल्ने र विद्यार्थीलाई पनि सिकाउने ।
पुरुष टोलीको प्रदर्शनबाट सन्तृष्ट नभएपछि २०६४ सालबाट महिलालाई पनि प्रशिक्षित गराउन थाले । पहिलो ब्याचअन्तर्गत न्यु डायमन्डबाट रेश्मा, रमिला, रञ्जना खड्का, मुना थापा, ममता थापा, निशा खड्का र बिना मोक्तानले प्रतियोगिता खेल्दा प्रशिक्षक राईका छोरी प्रनामिका राई र प्रतिभा माली भर्खर भलिबलका सिकारु थिए ।
ब्राइट फ्युचरमा रहँदै राईले भलिबलमार्फत आफू र स्कुलको परिचय विस्तार गरिसकेका थिए । एउटा समय आयो, उनले आफ्नै विद्यालय खोल्ने सोचका साथ २०६२ सालमा न्यु डायमन्ड एकेडेमी सञ्चालनमा ल्याए । न्यु डायमन्डका सुरुआती दिनहरूमा केटाहरूलाई मात्र भलिबलको प्रशिक्षण दिने गर्थे ।
पुरुष टोलीको प्रदर्शनबाट सन्तृष्ट नभएपछि २०६४ सालबाट महिलालाई पनि प्रशिक्षित गराउन थाले । पहिलो ब्याचअन्तर्गत न्यु डायमन्डबाट रेश्मा, रमिला, रञ्जना खड्का, मुना थापा, ममता थापा, निशा खड्का र बिना मोक्तानले प्रतियोगिता खेल्दा प्रशिक्षक राईका छोरी प्रनामिका राई र प्रतिभा माली भर्खर भलिबलका सिकारु थिए । प्रतिभा वर्तमान परिवेशमा सबैभन्दा राम्रो स्पाइकर हुन् । पछिल्लो समय उनी चोटका कारण मैदान बाहिर छिन् । उनको अनुपस्थितिमा रिमा कुँवर, प्रगति नाथ र पछिल्लो समय सुमित्रा कुँवरले राष्ट्रिय टोलीमा बलियो प्रस्तुति दिइरहेका छन् ।
राई खेलाडीलाई आफ्नै छोरी मान्छन् । उनले आफ्ना खेलाडीलाई काखमा लिएर हिँडे । आफ्नै छोरी जसरी हुर्काए । प्रदर्शन चित्त नबुझ्दा, भनेको कुरा नटेर्दा राई छोरीलाई जस्तै गाली पनि गर्छन् । जुन गालीमा पनि माया लुकेको हुन्छ ।
‘सिधा हिँड्न छोडेर दायाँबायाँ हिँड्न थाल्यो भने आमाबुवालाई कहाँ चित्त बुझ्छ र ? मैले आफ्नो विद्यार्थीमात्र सोचेर उनीहरूलाई अगाडि बढाएको होइन । यो मैले आफैले जन्माएको छोरी हो भन्ने हिसाबले व्यवहार गरें,’ राईले केही समयअघि भनेका थिए, ‘त्यसैले दायाँबायाँ गर्यो भने गाली गर्ने गरेको छु । भनेको नटेरे तुरुन्तै कारबाही हुन्छ ।’
भलिबलबाहेक अन्य केही कुरा नसोचेका राई उमेरले पाँच दशक कटिसकेका छन् । तर, अझै थाकेका भने छैनन् ।
भलिबलबाहेक अन्य केही कुरा नसोचेका राई उमेरले पाँच दशक कटिसकेका छन् । तर, अझै थाकेका भने छैनन् । उनको अबको चाहना भनेको पछिल्लो समय महिला भलिबलमा उदाएका मिडल ब्लकर सुमित्रालाई नेपाली महिला भलिबलको इतिहास रच्ने खेलाडी बनाउने हो । भन्छन्, ‘मेरो अहिलेको लक्ष्य भनेको सुमित्रालाई नेपाली महिला भलिबलको इतिहास लेख्ने खेलाडी बनाउने हो । सुमित्रासँग उचाइ छ, कौशलता छ र सम्भावना धेरै छ । ४–५ वर्ष सुमित्राका लागि समय खर्च गर्छु । परिणाम जसरी भए पनि ल्याउँछु ।’
यही प्रेरणादायी यात्रा र भलिबलप्रतिको समर्पणमा सम्मान गर्दै नेपाल खेलकुद पत्रकार मञ्चले राईलाई भर्खरै मात्र ‘एनएसजेएफ पल्सर स्पोर्ट्स अवार्ड २०८०’ को स्पेसल अवार्डबाट सम्मान गरेको छ । शुक्रबार कमलादीस्थत नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा राई स्पेसल अवार्डबाट सम्मानित भएका हुन् ।
खेलपत्रकारको संस्थाले राईलाई सानो कदर मात्र गरेको हो । उनी यो सम्मानभन्दा कयौं गुणा माथि छन् । स्पेसल छन् । उनको योगदानले अझै पनि दशकौं दशक निरन्तरता पाइरहोस् !
