काठमाडौं । ठ्याक्कै २३ वर्षअघि सेरेना विलियम्सले आर्थर आसेमा पहिलो ग्रान्ड स्लाम जितेकी थिइन् । सेप्टेम्बर २३ मा उनले यही रंगशालाबाट बिदा मागिन् । यूएस ओपनको तेस्रो चरणमा हार बेहोरेसँगै उनको टेनिससँगको यात्रा सकिएको हो ।
‘धन्यवाद बुवा । मलाई थाहा छ, तपाइँ मलाई हेरिरहनु भएको छ । धन्यवाद आमा । यहाँ उपस्थित सबैप्रति आभारी छु । ज-जसले मलाई यहाँसम्मको यात्रामा साथ दिनुभयो, सबैलाई धन्यवाद,’ गत शुक्रबार अस्ट्रेलियाकी एज्ला टोम्लायानोभिचसँगको खेलपछि सेरेनाले भनिन् ।
बिदा माग्दै गर्दा सेरेना आँसुसरी भएकी थिइन् । उनले यी आँसुलाई खुसीको आँसु भएको बताइन् । तर केही सेकन्डपछि सन्देह व्यक्त गरिन् । ‘यी आँसु खुसीका नहुन पनि सक्छन्,’ यति भनेर उनी आफ्नी दिदी भेनसतर्फ लक्षित भइन् । ‘भेनसबिना सेरेनाको अस्तित्व छैन । उनकै कारण आज म यहाँ उभिएको छु । मेरो टेनिस यात्रामा उनको भूमिकाबारे बयान गर्न सक्दिनँ,’ सेरेनाले आफ्दी दिदीलाई सक्दो सम्मान व्यक्त गरिन् ।
४० वर्षकी सेरेनाले टेनिसमा आफ्नो चक्र पूरा भएको महसुस गरेकी छन् । उनले गत महिना विश्वप्रसिद्ध भग म्यागजिनमा लामो लेख लेखेकी थिइन् । त्यहाँ उनको टेनिसबाट संन्यास लिने मन्साय व्यक्त भएको थियो । यो लेख आएपछि उनले खेलेका प्रत्येक खेललाई अत्यधिक महत्व दिइयो । किननभे जुनसुकै खेल पनि उनको अन्तिम खेल बन्न सक्थ्यो ।
यूएस ओपन त उनको आफ्नै घर भइहाल्यो । जहाँ उनलाई नायक मानिन्छ । आफ्नो नायकको बिदाइलाई स्मरणीय बनाउन यूएस ओपनले कुनै कसर बाँकी राखेन । ‘मलाई आफ्नो टेनिस करियर सकियोस् जस्तो लागेकै छैन । मलाई थाहा छैन, म यो लेख छापिएपछि पढ्न सक्छु वा सक्दिनँ । क्यालिफोर्नियाबाट सुरु भएको अश्वेत फुच्ची केटीको यात्रा यहाँसम्म आइपुगेको छ । यो यात्रालाई कसरी सजिलै अन्त्य गर्न सकिन्छ र ? फेरि यो खेलले त मलाई परिचय पनि दिएको छ,’ भगमा छापिएको त्यो लेखमा सेरेनाले लेखेकी छन् ।
सेरेना र भेनस दुवैले टेनिसको कला पिता रिचार्डबाट सिकेका थिए । बाल्यकालमा घर नजिकैको सार्वजनिक टेनिस कोर्टमा सिक्न र खेल्न दुवै मरिहत्ते गर्थे । त्यहाँबाट सुरु यात्राले सेरेनालाई टेनिस मात्र होइन समग्र विश्व खेलकुदको प्रसिद्ध खेलाडी बनायो । सेरेना जस्तो प्रसिद्ध नभए पनि भेनसलाई पनि विश्वभरका टेनिस प्रेमीले चिन्छन् ।
सेरेनाको व्यवसायिक टेनिस यात्रा सन् १९९५ मा सुरु भएको थियो । त्यसबेला उनी १४ वर्षकी थिइन् । सन् २०२२ मा आइपुग्दा उनले ८ सय ५८ खेलमा जित हासिल गरेकी छन् । उनको नाममा ७३ एकल उपाधि र एक ओलिम्पिक स्वर्ण पदक छ । अनि ३ सय १९ साता विश्व वरीयताको पहिलो स्थानमा रहेको अनुभव छ ।
दिदी भेनससँग मिलेर सेरेनाले डबल्सतर्फ १४ उपाधि र तीन ओलिम्पक स्वर्ण पदक जितेकी छन् । सन् १९६८ बाट सुरु ‘ओपन एरा’ टेनिस (अहिलेको ढाँचाको टेनिस) मा उनले जति ग्रान्ड स्लाम कसैले पनि जितेका छैनन् । पुरुष टेनिसका सर्वाधिक सफल खेलाडी राफेल नाडालले पनि सेरेनाको भन्दा एक कम ग्रान्ड स्लाम जितेका छन् । नाडालको नाममा २२ ग्रान्ड स्लाम छ भने सेरेनाले २३ पटक ग्रान्ड स्लाम जितेकी छन् ।
‘सेरेनाको खेलले त मोहित बनाउँछ । उनको करियर रोचक छ । उनको र मेरो टेनिस पृष्ठभूमि फरक छ । उनका दिदीबहिनीले आफ्ना पितासँग टेनिस सिके, मैले चाहिँ टेनिस संघमा । जसरी अगाडि आएको भए पनि उनी टेनिसकी सर्वकालिन महान् खेलाडीको सूचीमा पर्छिन्,’ सन् २०१८ मा रोजर फेडेररले भनेका थिए ।
के जित र उपाधि संख्याले मात्रै सेरेनालाई महान् खेलाडीका रुपमा दर्ज गरेको हो ? होइन भन्छिन्, कोको गौफ । विश्व टेनिसमा उदाइरहेकी यी १८ वर्षीया किशोरी भन्छिन्, ‘सेरेनाकै कारण म जस्ता सयौँ खेलाडीले टेनिस खेल्न थालेका हौं । कुनै समय टेनिस अश्वेत समुदायबाट टाढा थियो । आज अवस्था फरक छ । र यो सेरेनाका कारण भएको हो ।’
गौफबाहेक अरु कयौं अश्वेत खेलाडीले विलियम्स दिदीबहिनीलाई आदर्श मानेका छन् । यो सूचीमा नाओमी ओसाकादेखि फ्रान्सेस टिएफोएइसम्म छन् । उसो त सेरेना र उनी दिदीभन्दा अगाडि अश्वेत महिला टेनिसमा नआएका होइनन् । तर यो संख्या निकै कम थियो । विलियम्स दिदीबहिनी उदाउँदै गर्दा अरु अश्वेत खेलाडीमध्ये अधिकांश साना मानिने प्रतियोगितामा सीमित थिए ।
आज अमेरिकी महिला टेनिसमा अश्वेत खेलाडीको संख्या धेरै छ । सन् २०२० को यूएस ओपनको ‘ड्र’ मा ३२ खेलाडीमध्ये २० अश्वेत थिए । अमेरिकी जुनियर टेनिसको शीर्ष पाँच वरीयतामा तीन खेलाडी अश्वेत वा ‘नन ह्वाइट’ समुदायका छन् । अमेरिकी टेनिस संघका विकास निर्देशक मार्टिन ब्लाकमन अमेरिकाको टेनिसमा अश्वेत खेलाडीको संख्या बढ्नुको श्रेय विलियम्स दिदीबहिनीलाई दिन्छन् । ‘मेरो पुस्ताका अश्वेत खेलाडी आर्थर आसेलाई देखेर टेनिसमा आएका हुन् । अहिलेका पुस्ताका चाहिँ भेनस र सेरेनाको खेल हेरेर,’ ब्लाकमन भन्छन् ।
भेनस र सेरेनाले पहिलो पटक जितेको ग्रान्ड स्लाम (युगलतर्फ) फ्रेन्च ओपन हो । सन् १९९९ मा युगलतर्फ च्याम्पियन भएपछि १७ वर्षकी सेरेनाले सन् २००० मा यूएस ओपन जितेकी थिइन् । उनले करियरको पहिलो ग्रान्ड स्लाम (एकलतर्फ) जित्दा किम क्लाइस्टर्स, कोन्चिता मार्टिनेज, मोनिका सेल्स, लिन्ड्से डाभेनपोर्ट र मार्टिना हिंगिजलाई पन्छाएकी थिइन् ।
|
उसो त भेनस र सेरेनाका लागि सुरुवात सजिलो थिएन । कारण थियो, त्यसबेलाको अनुदार समाज । टेलिभिजन कमेन्ट्रीमा समेत अश्वेत खेलाडीको तारिफ गरिँदैन थियो । सन् २००१ को कुरा हो, इन्डियन्स वेल्स मास्टर्समा भेनसले एलेना डेमेनटिएभालाई हराएर सेमिफाइनलमा स्थान पक्का गरेकी थिइन् । सेमिफाइनलमा भेनसले सेरेनाको सामना गर्नुथियो । तर भेनसले घुँडाको चोटका कारण प्रतियोगिता त्याग्नु पर्याे। सेमिफाइनल नखेली सेरेना फाइनल पुगिन् । जहाँ उनको भेट किम क्लाइस्टर्ससँग भयो । त्यो खेल हेर्न भेनस पिता रिचार्डसँगै रंगशाला पुगेका थिए । बहिनीलाई फाइनलमा पुर्रयाउन भेनसले प्रतियोगिता त्यागेको भन्ने तप्काले सेरेनाविरुद्ध हुटिङ गरिरह्यो । हुटिङ र दुर्व्रयवहारका बाबजुत सेरेनाले फाइनल जितिन् । खेल सकिनासाथ सेरेना आफ्ना पिता र दिदीसामु पुगेकी थिइन् । उनीहरुलाई अँगालो हालेर धेरैबेर रोइन् । यही खेलको प्रभाव हुनुपर्छ, भेनस र सेरेनाले एक दशक जति इन्डियन वेल्समा गएर खेलेनन् ।
नश्लवादी व्यवहारले सेरेनालाई कहिल्यै रोकेन । बरु क्रमशः उपाधि जितिरहिन् । सन् २००२ मा उनले पछिल्ला तीन ग्रान्ड स्लाम जितिन् । त्यसवर्ष उनी विश्व वरीयताको शीर्ष स्थानमा पुगिन् । अर्को वर्ष अस्ट्ररेलियन ओपनको उपाधि थपिन् । त्यही वर्ष विम्बल्डन पनि आफ्नो नाममा गरिन् ।
टेनिसमा सेरेनालाई सम्पूर्ण खेलाडी मानिन्छ, सबै किसिमका कौशलले भरिपूर्ण । कतिले उनलाई अरु स्टारभन्दा फरक पनि मान्छन् । यसको एउटा कारण हो, उनले गर्ने सर्भ । उनलाई महिला टेनिसमा स्टेफी ग्राफपछिकै उत्कृष्ट सर्भर मानिन्छ ।
एउटा बिन्दुमा पुगेपछि सेरेनाको लोकप्रियता टेनिसमा मात्रै सीमित भएन । उनलाई अब ‘फेसन आइकन’ पनि मान्न थालियो । ग्रान्ड स्लाम खेल्दा उनले लगाउने पोशाकको तारिफ गरिन्थ्यो । विश्वप्रसिद्ध ब्रान्ड नाइकीले उनलाई सन् २००३ मा ब्रान्ड एम्बेस्डर नै बनायो । के भनिन्छ भने उनले त्यसबेला नाइकीबाट पाँच करोड ५० लाख अमेरिकी डलर पाएकी थिइन् । जुन कुनै पनि महिला खेलाडीले ब्रान्ड एम्बेस्डर बनेबापत पाएको सर्वाधिक ठूलो रकम थियो ।
सन् २०१० मा आएर उनलाई स्वास्थ्यले साथ दिएन । कुर्कुच्चाको चोट र ‘ब्लड क्लट’ का कारण उनी झन्डै एक वर्ष कोर्टबाहिर रहिन् । त्यति हुँदा पनि उनलाई लयमा फर्कन समय लागेन । उनले सन् २०१२ मा विम्बल्डन, यूएस ओपन र ओलिम्पिक स्वर्ण जितिन् । सन् २०१५ मा उनी सिजनको चारै ग्रान्ड स्लाम जित्ने लक्ष्यमा थिइन् । यूएस ओपनको सेमिफाइनलमा पराजित भएपछि उनको यो लक्ष्य पूरा भएन ।
‘सेरेनाको खेलमा आत्मविश्वास र आक्रामकता हुन्थ्यो । उनको सर्भिस त रोक्नै सकिँदैन थियो । प्रत्येक सटले अंक ल्याओस् भन्ने चाहन्थिन्,’ दुई पटक ग्रान्ड स्लाम जितेकी सिमोना हालेप भन्छिन् ।
सन् २०१७ को अस्ट्रेलियन ओपन जित्दा सेरेनाको खुबै तारिफ भएको थियो । किनभने उनले यो प्रतियोगिता गर्भवति हुनु केही समयअघि मात्रै जितेकी थिइन् । फेरि यो सफलता उनका लागि विशेष थियो । किनभने उनले उपाधि भिडन्तमा दिदी भेनसलाई हराएकी थिइन् । रोचक के छ भने यी दुई दिदीबहिनी ग्रान्ड स्लामको फाइनलमा नवौं पटक भिडिरहेका थिए । र सातौं पटक सेरेना विजयी भएकी थिइन् । यो सेरेनाका लागि २३औं ग्रान्ड स्लाम थियो ।
सेरेनाले मार्गरेट कोर्टले २४ पटक ग्रान्ड स्लाम जितेर बनाएको कीर्तिमान तोड्ने अनुमान गरिएको थियो । उनी सन् २०१८ मा विम्बल्डन र यूएस ओपनको फाइनलमा पुगेको पनि हो । तर दुवै फाइनलमा उनी पराजित भइन् । दुई वर्षपछि उनी फेरि ती दुई ग्रान्ड स्लामको उपाधि नजिक पुगिन् । यसपालि पनि उनको हातमा कुनै उपाधि परेन ।
‘म कीर्तिमान बनाउन चाहन्थेँ । प्रत्येक पटक फाइनल पुग्दा म कीर्तिमानबारे सोच्थेँ । सायद मैले त्यसतर्फ बढी नै सोचेँ कि जस्तो लाग्छ । धेरै सोचेर नै सफल नभएको जस्तो लाग्छ । नत्र मैले ३० वटा ग्रान्ड स्लाम जित्नु पर्ने थियो,’ सेरेनाले भनेकी छन् । महिला टेनिस खेलाडी सामान्यतया बच्चा जन्माएपछि कोर्ट फर्कदैनन् । तर सेरेना भने कोर्टमा फर्किइन् र चार पटक फाइनलसम्म पुगिन् ।
सेरेना टेनिस स्टार मात्रै होइनन्, व्यवसायी पनि हुन् । सन् २०२१ को तथ्यांकका अनुसार सर्वाधिक आम्दानी गर्ने महिला खेलाडीको सूचीमा दोस्रो नम्बरमा रहेकी उनले ‘भेन्चर क्यापिटल फर्म’ खोलेकी छन् । जसले विभिन्न व्यावसायमा लगानी गरेको छ । सेरेना र उनकी दिदीले करियरको सुरुबाटै टेनिसबाट प्राप्त आम्दानीलाई विभिन्न क्षेत्रमा लगानी गर्ने गर्थे । खेलाडीले व्यापारमा होइन खेलमा ध्यान दिनुपर्छ भनेर विलियम्स दिदीबहिनीको आलोचना गरिन्थ्यो । तर आज आएर अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडीहरू लगानीकर्ताका रूपमा उदाइरहेका छन् । विलियम्स दिदीबहिनीले अमेरिकी महिला फुटबल लिगको एन्जल सिटी एफसीमा पनि लगानी गरेका छन् । उनीहरूको अमेरिकी फुटबल लिग (एनएफएल) खेल्ने मायामी डल्फिन्समा पनि शेयर छ ।
अहिले पनि टेनिसको सर्वकालिन महान् खेलाडी को भन्ने बहस जारी छ । पुरुष स्टार राफेल नाडाल, नोभाक जोकोभिच र रोजर फेडेररसँगै सेरेना पनि यो बहसको हिस्सा हुन् । २७ वर्ष लगातार उच्चस्तरको टेनिस खेलेकी सेरेनाको जस्तो सफलता आउँदो पुस्ताका महिला खेलाडीले पाउन सजिलो हुनेछैन।
४२ वर्षीय सेरेनाले संन्यासको औपचारिक घोषणा गरेकी छैनन् । तर उनी अर्को वर्ष ग्रान्ड स्लाममा देखिने सम्भावना कम छ । यूएस ओपनमा उनले दिएको मन्तव्यले यसको संकेत गरिसकेको छ । यसकारण हामी सेरेना युगको अन्त्यमा छौं । तर यसो भनिरहँदा सेरेनालाई पछ्याएर टेनिसमा आएका युवा प्रतिभाको यात्राका लागि तयार रहनुपर्छ ।
