मंसिर ६, २०८१ बिहीबार | १४:३२:३८
क्यानाडाका साद बिन जफर लुम्बिनीमा विराटनगरले छान्यो ‘आइकोनिक प्लेयर्स’ भिएरा जिनोआको मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त सिस्नेर घटनाका पीडित परिवारले गरे एन्फामा तालाबन्दी बेन्टेनचरमाथि लागेको प्रतिबन्धविरुद्ध टोटनहमको अपिल रियालको रोमाञ्चक जित चेल्सी क्वार्टरफाइनलमा डेविस कपः नेपालले गुआमलाई हरायो नेपाल ओलम्पिक कमिटीलाई पारदर्शीरुपमा सञ्चालन गर्न माग चितवनलाई ब्लु स्टारको साथ क्यानाडाका साद बिन जफर लुम्बिनीमा विराटनगरले छान्यो ‘आइकोनिक प्लेयर्स’ भिएरा जिनोआको मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त सिस्नेर घटनाका पीडित परिवारले गरे एन्फामा तालाबन्दी बेन्टेनचरमाथि लागेको प्रतिबन्धविरुद्ध टोटनहमको अपिल रियालको रोमाञ्चक जित चेल्सी क्वार्टरफाइनलमा डेविस कपः नेपालले गुआमलाई हरायो नेपाल ओलम्पिक कमिटीलाई पारदर्शीरुपमा सञ्चालन गर्न माग चितवनलाई ब्लु स्टारको साथ
शनिबारको दिन कराते

संघर्ष र सफलताको अर्को नाम मन्डेकाजी

काठमाडौं । नेपाल प्रहरीको विभागीय टिम नेपाल पुलिस क्लबमा प्रशिक्षकको जिम्मेवारी सम्हालिरहेका मन्डेकाजी श्रेष्ठका लागि त्यो आफ्नो खेलाडी जीवनकै अन्तिम अवसर थियो । भनिन्छ नि ‘गर या मर’ । प्रतीक्षा २० वर्षको थियो । पीडा र रुवावासी पछिल्ला तीन संस्करणदेखि उस्तै थियो । जिते इतिहासका पानामा नाम रहने, हारे केही न केही । यो प्रसंग हो डिसेम्बर २, २०१९ को ।

सन् १९९९ मा काठमाडौंमा भएको आठौं दक्षिण एसियाली महासंघीय खेलकुद (तत्कालीन साफ)को सफलतापछि नयाँ नाम दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) लिएर त्यही खेल महोत्सव २० वर्षपछि फेरि काठमाडौंमै आइपुगेको थियो । डिसेम्बर १ देखि १० सम्म नेपालले १३औं साग आयोजना गरेको थियो ।

डिसेम्बर २ अर्थात औपचारिक खेलको पहिलो दिन करातेको एकल कातातर्फ चञ्चला दुनुवारले रजत जितेसँगै नेपालले पदक यात्रा सुरु गरेको थियो । लगत्तै सातदोबाटोस्थित कराते एकेडेमी हलमा पुरुष एकल काताको फाइनल थियो । फाइनल भिडन्तमा थिए, पाकिस्तानका नियामातुल्लाह र नेपालका मन्डेकाजी श्रेष्ठ । फाइनल अगाडिसम्म ‘मन्डेकाजी’ र ‘अभागी’ दुई शब्द पर्याय जस्तै बनिसकेको थियो । ‘धैर्य’ र ‘लगनशीलता’ शब्द नेपाली खेलकुदमा त्यति प्रयोग गरिएको थिएन । तर उक्त फाइनलपछि नेपाली खेलकुदमा धेरै कुरा परिवर्तन हुँदै थियो । कथाहरू कोरिने, दागहरू मेटिने र इतिहासहरू बनिने पर्खाइमा थिए सायद ।

खेल सुरु भयो । त्यतिबेला त्यो आफ्नो करियरको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण क्षण बन्दै छ भनेर ३५ वर्षीय मन्डेकाजीलाई थाहा थियो । त्यसैले मन्डेकाजीले जति सक्थे, त्यति दिए । खेल सकियो । नतिजामा स्वर्ण पदक । नियामातुल्लाहले २४.९२ अंक ल्याउँदा मन्डेकाजीले २५.७२ अंक जोडे । आफैंले आयोजना गरेको १३औं सागमा देशले पहिलो स्वर्ण पदक पायो ।  करातेमा २० वर्ष लामो खडेरी तोडियो । २० वर्षअघि आठौं सागमा मन्डेकाजीकै गुरु गंगाराम महर्जनले एकल कातामा स्वर्ण पदक जितेका थिए । त्यसयता एकल कातामा सागमा कसैले पनि स्वर्ण पदक जित्न सकेका थिएनन् ।

खेल सकिनेबित्तिकै मन्डेकाजीले समर्थकलाई धन्यवाद दिए । त्यसपछि गुरु गंगारामलाई बेस्सरी अँगालो हाले । खुसीको आँसु खस्न नपाउँदै गंगारामले तुरुन्तै मन्डेकाजीलाई खेलाडी कक्षमा लगे । किनभने सोही दिन टिम काताको फाइनल हुने तालिका थियो । महिला टिम काताको फाइनलपछि मन्डेकाजीसम्मिलित पुरुष टिम काताको फाइनल भयो । महसुस तामाङ र प्रवीण मानन्धरसम्मिलित मन्डेकाजीको टोलीले २५.५४ अंक प्राप्त गर्यो र २५.२८ अंक जोडेको श्रीलंकालाई पछि पार्यो । मन्डेकाजीका नाममा अर्को स्वर्ण पदक थपियो । सागको एउटै संस्करणमा दुई स्वर्ण जित्ने पहिलो नेपाली खेलाडी बनेपछि मन्डेकाजीले खुसीको आँसु रोक्न सकेनन् । अघि पहिलो स्वर्ण जित्दा खस्न नपाएको आँसु एकमुष्ठ रूपमा झारे । मन्डेकाजीसँगै गुरु गंगाराम पनि भक्कानिए ।

‘१०औं सागदेखिको इच्छा थियो । स्वर्ण पदक जित्दाको खुसी एकदमै धेरै थियो । खुसीको आँसु बगाएँ । जन्मथलो थिमि, परिवार र नेपाल प्रहरीसँग खुसी साटासाट गरें,’ सातदोबाटोमा गत शनिबार एसियन गेम्सका लागि करातेको प्रारम्भिक खेलाडी छनोटमा नेपाल प्रहरीको नेतृत्व गरिरहेका मन्डेकाजीले सुनाए ।

पहिलो दिनमै तेक्वान्दोकी आयशा शाक्यले पनि दुई स्वर्ण जित्ने कीर्तिमान बनाइन् । औपचारिक खेलको अन्तिम दिन नेपालले पुरुष फुटबलमा स्वर्ण पदक जितेर १३औं सागको सुखद अन्त्य गरेको थियो । कुल ५१ स्वर्णसहित नेपाल अंकतालिकाको दोस्रो स्थानमा रह्यो ।

१३औं दक्षिण एसियाली खेलकुद कुम्भमेला सकिएको तीन वर्षभन्दा बढी भइसक्यो । ठ्याक्कै भन्नुपर्दा धैर्य र लगनशीलता मन्डेकाजीको नामसँग जोडिन थालेको तीन वर्ष २ महिना १५ दिन भयो । अहिले खेलाडी जीवनबाट मन्डेकाजीले संन्यास लिइसकेका छन् ।

मन्डेकाजीको अबको चाहना भनेको ‘नयाँ मन्डेकाजीहरू’ बनाउने हो । अभागी मन्डेकाजी होइन । हरेस नखाने मन्डेकाजी । च्याम्पियन मन्डेकाजी । यसका लागि उनले भौतिक रूपमा खेलाडीलाई प्रशिक्षक भएर गर्नुपर्ने सबै कुरा गर्नेछन्, कुनै कसर बाँकी राख्ने छैनन् । बाँकी काम उनको प्रेरणादायी जीवनले गर्नेछ ।

मध्यपुर थिमिमा जन्मेका मन्डेकाजी ८ वर्षको हुँदा नै करातेसँग जोडिन पुगेका थिए । २०५१ सालतिरको कुरा हो । थिमि डोजोको छेउछाउकै एउटा प्राङ्गणमा मन्डेकाजी बाल्यकालमा साथीहरूसँग दैनिक गुच्चा खेल्थे । तर, गुच्चा खेल्दा मन्डेकाजीको ध्यान त्योभन्दा नजिकै रहेको डोजोतिर बढी जान्थ्यो । डोजोमा खेलाडीहरूलाई प्रशिक्षण गराइरहेको देख्थे । यो देखेर मन्डेकाजीलाई पनि खेलौं खेलौं लाग्थ्यो । तर, घरमा भन्ने हिम्मत जुटेन । एकदिन छोरोले डोजोमा नियालिरहेको दृश्य बुवा बाबुकाजीले देखेछन् । त्यही बेला बाबुकाजीले छोरालाई ‘तिमी पनि खेल्छौं ?’ भनेर सोधेछन् । बुवाले त्यति भनेसी के चाहियो र ? काका धर्मराजसँगै मन्डेकाजी पनि डोजोमा आवद्ध भए ।

आफूलाई इच्छा भएको खेल भएकाले होला मन्डेकाजी हरेक ग्रेडिङमा अब्बल रहँदै उकालो चढ्न थाले । यसबीच मन्डेकाजीले विभिन्न उमेर समूहका प्रतियोगिताहरूमा आफ्नो डोजोका लागि स्वर्ण पदक दिलाए । करातेसँग जोडिएको सात वर्षमै मन्डेकाजी राष्ट्रिय टोलीमा आवद्ध भएका थिए । यसबीच उनले देहेरादूनमा भएको चौथो वाकाजाकी कप, जुनियर दक्षिण एसियाली च्याम्पियनसिपमा स्वर्ण पदक जिते । उमेर समूहमै भए पनि देशका लागि मन्डेकाजीको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय पदक यही थियो । मन्डेकाजीका लागि यो पनि एउटा बिर्सन नसक्ने क्षण हो ।

२०५७/५८ सालमा राष्ट्रिय टोलीमा आवद्ध हुँदा मन्डेकाजी मध्यमाञ्चलबाट राष्ट्रिय स्तरका प्रतियोगिताहरू खेल्थे । काताको दुवै विधा खेल्ने मन्डेकाजी त्यतिबेला टिम कातामा च्याम्पियन नै थिए ।

तस्बिरः कविर महर्जन/खेलाडी

एक त राष्ट्रिय खेलाडी, अर्को खेलकौशलमा पारंगत । यही कारण २०६३ सालमा नेपाल प्रहरीले मन्डेकाजीलाई आवद्ध गरायो । प्रहरीको उचाइलाई मध्यनजर गर्दै मन्डेकाजीले थप मिहिनेत गर्दै गए । स्वर्ण पदक जित्ने क्रमले निरन्तरता पाइरह्यो ।

२०६५ सालमा काठमाडौंमा भएको पाँचौं राष्ट्रिय खेलकुदमा कुमुतेतर्फ स्वर्ण पदक जितेका उनले तीन वर्षपछि सुदूरपश्चिममा टिम कातामा स्वर्ण पदक जिते । २०७३ सालमा पूर्वाञ्चलमा भएको सातौं राष्ट्रिय खेलकुदमा पदकविहीन रहे । तीन वर्षपछि लुम्बिनी प्रदेशमा भएको आठौं राष्ट्रिय खेलकुदमा एकल कातातर्फ स्वर्ण जित्न सफल भए । एकल र टिम काता तथा कुमुतेतर्फ स्वर्ण जित्नु आफैंमा एउटा ऐतिहासिक उपलब्धि थियो ।

राष्ट्रिय स्तरमा निरन्तर सफल रहेका मन्डेकाजीले अन्तर्राष्ट्रिय खेलकुदमा भने विभिन्न बाधा अड्चनहरू भोगे । कुनै पनि खेलाडीको सपना हुन्छ, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा देशलाई चिनाउने र देशका लागि पदक जित्ने । मन्डेकाजीको पनि सपना थियो, उपाधिसहित देशको झन्डा फहराउने । तर ती चाहनाहरू करियरलाई पूर्णविराम लगाउने समयमा मात्र आयो ।

बंगलादेशको ढाकामा हुने ११औं सागका लागि मन्डेकाजी राष्ट्रिय टिममा परेका थिए । दुई महिना नेपालमा बन्द प्रशिक्षण सकेर राष्ट्रिय टोली थप एक महिने प्रशिक्षणका लागि थाइल्यान्डको बैंकक पुगेको थियो । महिला र पुरुष गरी १० विधाका लागि १५ खेलाडी छनोट गरिएको थियो । तर टिम काता र एकल काता एउटै खेलाडीले खेल्नुपर्ने भनेपछि पाँच जनालाई नेपाल फर्काइयो । ती पाँचमा मन्डेकाजी पनि थिए ।

‘म चन्चला बहिनी र अरू तीनजना नेपाल फर्केका थियौं । धेरै रोएँ । म त्यो क्षण कहिले पनि बिर्सन सक्दिनँ । म त्यसलाई आफ्नो खेलजीवनकै कालो दिनका रूपमा लिन्छु,’ मन्डेकाजी थाइल्यान्डबाट फर्किएको क्षण स्मरण गर्दा भावुक भए ।

ढाकापछि १२औं सागका लागि मन्डेकाजी र नेपाली करातेले ६ वर्षको प्रतिक्षा गर्यो । तर त्यो प्रतीक्षा अर्थहीन बन्यो । भारतीय कराते संघको विवादका कारण गुवाहाटी र सिलोङमा भएको १२औं सागमा कराते खेल समावेश नै गरिएन । मन्डेकाजीलाई अर्को बज्रपात भयो । उमेर ढल्कँदै थियो । मन्डेकाजीलाई साग खेल्नै नपाउने हो कि भन्ने डर भयो । तर पनि उनले हरेस खाएनन् । ‘सागमा देशको लागि पदक दिलाएरै छाड्छु’ भनेर अगाडि बढे र अन्ततः १३औं सागमा आएर मन्डेकाजीको सपना पूरा भयो । सायद उत्कृष्ट खेलाडीको परिभाषा पनि यही हो । यसबीच मन्डेकाजीले सन् २०१२ मा ‘हङकङ एसियन प्यासिफिक च्याम्पियनसिप’मा रजत र कांस्य पदक जितेका थिए ।

अब फेरिएको भूमिकामा पनि मन्डेकाजी उत्तिकै अब्बल रूपमा प्रस्तुत भइरहेका छन् । मन्डेकाजीसँगै राजेश श्रेष्ठ र केदार सिंखडाको प्रशिक्षणमा नेपाल प्रहरीले नेपाली करातेमा पछिल्लो समय एकछत्र राज गरिरहेको छ । गत असोजमा गण्डकी प्रदेशमा भएको नवौं राष्ट्रिय खेलकुदमा नेपाल प्रहरी ९ स्वर्णसहित टिम च्याम्पियन भएको थियो । त्यस्तै हालै सम्पन्न कृष्णप्रसाद भट्टराई स्मृति राष्ट्रिय कराते प्रतियोगितामा पनि नेपाल प्रहरी १० स्वर्णसहित टिम च्याम्पियन बन्यो ।

तस्बिरः कविर महर्जन/खेलाडी

यसै वर्ष चीनको हाङझाउमा हुने एसियाली खेलकुदका लागि गत साता सम्पन्न करातेको प्रारम्भिक खेलाडी छनोटमा नेपाल प्रहरीबाट १२ खेलाडी दोस्रो चरण पुगे । महिला तथा पुरुषका समान ६ गरी १२ तौल समूह तथा काताबाट ४८ खेलाडी दोस्रो चरणका लागि छनोट भएका थिए ।

‘दाइ एकदमै मिहिनेती प्रशिक्षक हुनु्हुन्छ । राम्ररी प्रशिक्षण गराउनुहुन्छ । यो भएन, त्यो भएन भनेर गल्तीहरू सच्याउनुहुन्छ,’ एसियाली खेलकुदका लागि महिला एकल कातामा नेपाल प्रहरीबाट दोस्रो चरण पुगेकी चन्चलाले भनिन् ।

फरक भूमिकामा मन्डेकाजीको यात्रा बल्ल सुरु भएको छ । खेलकुदकै भाषामा भन्दा उनले दोस्रो इनिङ्स सुरु गरेका छन् । उनी लामो दौडका घोडा हुन् । यो खेलाडीको भूमिकामा मन्डेकाजीले प्रमाणित गरिसकेका छन् । प्रशिक्षकको रूपमा पनि राष्ट्रिय टोलीको जिम्मेवारी उनले एकदिन सम्हाल्ने छन् नै ।

साग खेलकुदमा मात्रै एकल कातामा स्वर्णको खडेरी तोड्न २० वर्ष लाग्यो । आउँदा दिनमा यसको नतिजा कस्तो आउला अहिले नै भन्ने स्थिति छैन । अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा नेपालको प्रदर्शनमा थप उचाइ ल्याउन मन्डेकाजी आफ्ना अनुभव नयाँ पुस्तामा दिन तयार छन् । प्रशिक्षकका रूपमा मन्डेकाजीले राम्रो संकेत दिइसकेका छन् ।