पछिल्लो साता नेपाली खेलकुदले खुसी मनाउने गर्विलो अवसर पायो । कयौं दशकसम्म नेपालका खेल प्रशासकहरूले सपनामा समेत नदेखेको उपलब्धि भर्खरै किशोरावस्था पार गरेकी खेलाडीबाट वास्तविकतामा सम्भव भयो ।
विश्वस्तरका प्रतियोगिता वा खेल महोत्सवमा सधैं उपस्थितिलाई मात्र सहभागिता जनाउने गरेको नेपालले पारा ओलम्पिक खेलकुदमा पदक जित्यो । प्रतिस्पर्धामार्फत ओलम्पिक अभियानमा सहभागी हुन थालेको ६० वर्षे इतिहासमा नेपालका लागि भर्खर २१ वर्षमा टेकेकी पलेशा गोवर्धनले पहिलो पदक जितिन ।
१९६४ को टोकियो ओलम्पिकबाट यात्रा सुरु गरेको नेपालले पारा ओलम्पिकमा भने २००४ को एथेन्सबाट सहभागिता थालेको हो । जहाँ यसअघिसम्म राष्ट्रिय कीर्तिमानमा सुधार गर्ने वा एक-दुई बाउट जित्नु नेपालको ‘ठूलो’ लक्ष्य रहने गर्थ्यो । १९८६ को सोल ओलम्पिकमा तेक्वान्दोलाई प्रदर्शनी खेलका रूपमा समावेश गरिँदा विधान लामाले जितेको कांस्य पदक नेपालको निम्छरो ओलम्पिक यात्रामा चित्त बुझाउने सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि थियो । जुन ओलम्पिकको आधिकारिक तथ्यांकमा कहींकतै समावेश छैन । हुँदैन ।
यस अर्थमा पलेशाको पदक नेपाली खेलकुदका लागि ऐतिहासिक छ । गर्व गर्न लायक छ । पलेशाको उपलब्धिले ओलम्पिक, विश्व च्याम्पियनसिप तथा विश्वकपहरूमा ‘हामी सक्दैनौं’ भन्ने निम्छरो भाष्यलाई गलत साबित गरिदिएको छ । आँट गरे ‘हामी पनि सक्छौं’ भन्ने विश्वास पैदा गराएको छ । यही विश्वासले भविष्यका दिनमा अरू थुप्रै विश्वस्तरीय पदक नेपालसँग हुनसक्छ । तर, पहिलो पदकको इतिहास पलेशाको यही कांस्य पदकले लेखिसकेको छ । यस अर्थमा पनि यो विशेष छ ।
पेरिस पारा ओलम्पिकको तेक्वान्दोअन्तर्गत के–४४ विधामा ऐतिहासिक कांस्य जितेकी पलेशाको गौरवमय स्वदेश आगमन भइसकेको छ । बुधबार त्रिभुवन विमानस्थलमा उत्रनेबित्तिकै उनले हकलाग्दो सम्मानजनक स्वागत पाइन् । हजारौं समर्थकले उनलाई स्वागत गरेपछि नगर परिक्रमामा पूरापूर साथ दिएर उनको मिहिनेत, क्षमता र उपलब्धिमा सम्मान व्यक्त गरिरहे ।
राष्ट्रिय खेलकुद परिषद र युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयले तत्कालै सम्मान सभा अयोजना गर्यो । लगत्तै काठमाडौं महानगरपालिकाले नगदसहित सम्मान गर्यो । निजी क्षेत्रको व्यावसायिक प्रतिष्ठान एनसेलले नगद पुरस्कारको घोषणा गर्यो । राष्ट्रपतिदेखि प्रधानमन्त्रीसम्मले आ–आफ्नै निवासमा बोलाएर पलेशा र उनका प्रशिक्षक कविराज नेगी लामासहितको टोलीलाई सम्मान गरे । प्रधानमन्त्रीले त ओलम्पिकमा पदक जितेवापत राज्यबाट पुरस्कारस्वरुप पाउने ६५ लाख रुपैयाँमा कर कट्टी नगरिने घोषणासमेत गरिदिए ।
समग्रमा वषौंको मिहिनेतपछि प्राप्त यो उपलब्धिले पलेशालाई अचेल झन बढी व्यस्त बनाएको छ । बधाई र सम्मान थाप्न भ्याइनभ्याइ छ । पलेशाको यो ऐतिहासिक उपलब्धिको श्रेय लिनकै लागि भए पनि उच्च सरकारी निकायदेखि निजी कम्पनी, खेलकुदका विभिन्न निकाय र व्यक्तिहरूसम्म तँछाडमछाड गरिरहेका छन् ।
आमखेलप्रेमी यो उपलब्धिबाट उत्साही हुनु स्वाभाविक हो । खेलप्रेमीबाट पाउने यस्तै मायाका कारण त हो, नेपालजस्तो देशमा एउटा खेलाडीले प्रेरणा पाउने । सफलताका लागि मिहिनेत गर्न हौसला पाउने । पलेशाको संघर्षमय यात्रामा साथ सहयोग दिनेहरू खुसी हुनु र यसलाई भव्यतापूर्वक मनाउन खोज्नु पनि स्वाभाविक हो । हिजो संघर्षमा कुनै योगदान गर्न नपाएकाहरूले पनि कम्तीमा उपलब्धिको ‘सेलिब्रेसन’मा आफूलाई समावेश गर्नुलाई पनि सकारात्मक रूपमा लिनुपर्छ । यसबाट पनि राष्ट्रिय गौरव बढाउने काममा केही इँटा थप्न सकियो भने समाज र राष्ट्रले नै त्यसको मूल्यांकन गर्छ भन्ने सन्देश स्थापित गर्न मद्दत नै पुग्छ ।
पलेशाबाट सम्भव भएको नेपाली खेलकुदको ऐतिहासिक सफलताको हिस्सा बन्न चाहनेहरूको हानथापले अचेल उनलाई पारा ओलम्पिकको तयारीमा रहँदा भन्दा पनि व्यस्त बनाएको छ । जुन स्वाभाविक छ । साँच्चै देशलाई यति ठूलो उपलब्धि दिलाउने खेलाडीले पाउने सम्मान र पुरस्कार अहिले भइरहे भन्दा पनि धेरै हुनुपर्छ ।
पलेशाको यो सफलतामा उनको व्यक्तिगत धैर्यपूर्ण मिहिनेत र क्षमता, परिवारको असीमित साथ अनि उनका प्रशिक्षक कविराज नेगीको लगावको भूमिका सबैभन्दा माथि छ । त्यसमा तेक्वान्दो संघका प्राविधिक योजनाले केही हदसम्म भूमिका खेलेको छ । वास्तवमा यिनै पक्षका कारण त हो, पछौटे समाजमा एउटा हातको हत्केलाभन्दा मुनिको भाग नलिइकनै जन्मिएकी एक छोरीले संघर्षको माध्यमबाट राष्ट्रिय गौरवको रूपमा स्थापित हुने यात्रामा सफलता प्राप्त गरेको ।
सफल भएपछि पूरा दुनियाँ पछि लाग्छ । तर सफलताका लागि प्रेरित गर्ने र संघर्षका दिनमा स–साना सहयोग गर्नेको स्थान सबैभन्दा माथि हुनुपर्छ । यसकारण नेपाली खेलकुदमा पलेशा, उनको परिवार, प्रशिक्षक लामा र तेक्वान्दो संघको स्थान सबैभन्दा माथि छ ।
पारा ओलम्पिकको कांस्य पदकका लागि पलेशाको सम्मानमा अहिले हानथाप गर्नेहरू सबै नेपाली खेलकुदलाई सकारात्मक उर्जा दिने स्रोतहरू हुन् । यसमा कुनै दुविधा छैन । तर, सरकारी निकायको भने सफलतामा सम्मान गरेकै भरमा जिम्मेवारी पूरा हुँदैन ।
एउटा खेलाडी नितान्त आफ्नो व्यक्तिगत र पारिवारिक योगदानका भरमा सफल भएर आइरहँदा सम्मान र पुरस्कारका लागि हानथाप गर्ने परिषद्का सदस्यसचिवदेखि मन्त्री, प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपतिसम्मले एउटा कुरा मनन गर्नु जरुरी छ, ‘गरे हुँदोरहेछ’ । खेलाडी आफैंले परिवार र प्रशिक्षकको साथको भरमा गर्दा त विश्वस्तरमा राष्ट्रिय गौरव स्थापनाको अभियान सफल हुँदोरहेछ भने राज्यले नै दीर्घकालीन योजनासहित काम गरे अरू धेरै यस्ता सफलता हासिल हुन्छ भन्ने पलेशाको पदकले प्रमाणित गरेको छ । साथमा पारा खेलकुदमा नेपालको ठूलो सम्भावना छ भन्ने प्रमाण यसले दिएको छ । अपांगता र फरक क्षमता भएकाहरूको लागि प्रेरणाको ठूलो स्रोत मिलेको छ ।
सँगै नेपालका खेल प्रशासकहरूले ‘नेपाली खेलकुदमा ठूलो लगानी छैन । त्यसैले विश्वस्तरमा पदक जित्न सकिन्न’ भनेर स्थापित गरेको भाष्य पनि पलेशाले गलत साबित गरिदिएकी छन् । तेक्वान्दो संघको मार्गदर्शन, प्रशिक्षक लामाको मिहिनेत, पलेशाको क्षमता र परिवारको समर्पणले व्यवस्थित र सही तरिकाले गर्न सके थोरै लगानीबाट पनि ठूलो सफलता सम्भव हुन्छ भन्ने प्रमाणित भएको छ ।
पलेशाले जितेको पदकसँगै ‘हामी सक्छौं’ भन्ने भावनालाई राष्ट्रपतिदेखि परिषद्सम्मकै सरकारी नेतृत्वले आत्मसात गर्नुपर्छ । त्यहीअनुसार योजना बनाएर इमान्दारीसाथ कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । बजेट छैन भनिरहँदा पनि ‘जंगबहादुर’ शैलीमा बर्सेनि अर्बौं रुपैयाँ नेपाली खेलकुदको बगरमा खन्याएको छ । अब त्यसलाई लगानी गर्नुपर्ने क्षेत्र र तरिकाको सही पहिचान गरेर व्यवस्थित तरिकाले योजनाबद्ध रूपमा खर्च गर्ने हो भने प्रतिफल ठूलो आउने कुरा सबै तह र तप्काका सरकारी निकाय र नेतृत्वले बुझ्नुपर्छ ।
अर्काको मिहिनेतबाट प्राप्त सफलतामा जस लिन दौडिएसँगै थप यति गर्न सके पलेशाका प्रशिक्षक लामाले भनेजस्तै २०२८ को लस एन्जल्स ओलम्पिकमै योभन्दा बढी र ठूलो पदक सम्भव हुनसक्छ । ६ दशकपछि ओलम्पिकमा एउटा पदक र एकजना विजेता पाएको नेपाली खेलकुदले अर्को कालखण्डमा कयौं ओलम्पिक, पारा ओलम्पिक, विश्वकप र विश्वस्तरका पदक अनि उत्तिकै खेलाडी पाउनेछ ।
नेपाली खेलकुदलाई गर्व गर्ने ऐतिहासिक अवसर दिएकामा पलेशालाई धेरै धेरै धन्यवाद ! पलेशाको परिवार र प्रशिक्षक लामालाई सलाम ! तेक्वान्दो संघप्रति आभार ! अनि, सरकारलाई पलेशाको सफलताबाट प्राप्त सन्देश कार्यान्वयन गर्दै नेपाली खेलकुदलाई राष्ट्रिय गौरव स्थापनाको मार्गमा डोर्याउने प्रेरणा मिलोस ! शुभकामना !
