एन्फाको चेत खुलोस्

नेपाली महिला फुटबलकी ‘गोलमेसिन’ सावित्रा भण्डारी (साम्बा)ले राष्ट्रिय टोलीका लागि खेल्न थालेको ९ वर्ष बितिसक्यो । यसक्रममा उनले नेपाली महिला राष्ट्रिय टोलीबाट ४१ अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेलिसकेकी छन् । 

४१ खेलमा ४३ गोल गरेको आँकडाले सावित्रा कस्तो स्तरकी खेलाडी हुन् भन्ने प्रस्ट पार्दछ । चोटका कारण शल्यक्रिया गर्नुपरेकाले झन्डै एक वर्ष उनी मैदान बाहिर रहिन् । अन्यथा सावित्राको तथ्यांक अझै समृद्ध हुन्थ्यो । 

नेपाली महिला फुटबल इतिहासले नै पाएको सर्वोत्कृष्ट खेलाडी हुन् उनी । सावित्रा मैदानमा हुनुपर्छ । जस्तोसुकै प्रतिद्वन्द्वी होस् । परिस्थिति जति कठिन किन नहोस् । नेपाली समर्थक गोल हुनेमा ढुक्क रहन्छन् । शारीरिक र प्राविधिक रूपमा बेग्लै स्तरकी सावित्राको क्षमतामा तीव्र गतिसमेत जोडिँदा जति बलियो विपक्षी भए पनि नेपालको स्कोरसिट खाली रहन्न । 

पेरिस ओलम्पिक २०२४ को एसियाली छनोटअन्तर्गत नेपालले बुधबार दशरथ रंगशालामा विश्वकप खेलिसकेको बलियो प्रतिद्वन्द्वी भियतनामको सामना गर्यो । फिफा विश्व वरीयताको ३८औं स्थानमा रहेको भियतनामले अपेक्षाअनुसार नै ५-१ को जित दर्ता गरायो । 

पहिलो हाफमा एकपक्षीय रूपमा भियतनाम हाबी हुँदा तीन गोल खाए पनि दोस्रो हाफमा नेपालले पुनरागमनको प्रयास गर्यो । सुरुमा पाएका दुई अवसरमा गोल भएको भए खेलको कथा अर्कै पनि हुन सक्थ्यो । मध्यान्तरपछिको मात्र खेल मूल्यांकन गर्दा विश्व वरियताको एक सयौं स्थानको नेपालले दुई गोल खाए पनि त्यसविरुद्ध विपक्षी पोस्टमा एक गोल ठोक्यो । त्यो गोल गर्ने ‘बहादुर चेली’ सावित्रा नै थिइन् । 

भियतनामसँग नेपालको हार स्वभाविक थियो । पराजय अन्तर पनि अनुमानभन्दा धेरै फरक थिएन । कसैले योभन्दा बढी अन्तरको हार हुने अनुमान गरेका थिए । कोही भने खेल प्रतिस्पर्धात्मक हुने र नेपाल कम अन्तरले हार्नेमा आशावादी थिए । इमान्दार भएर भन्दा कसैले पनि खेलअघि नेपालले जित्ने आशा गरेका थिएनन् । यो चाहिँ साँचो हो । 

महिला फुटबलका लागि ढंगको घरेलु संरचना भएको र विश्वकप खेलिसकेर खारिएको भियतनामविरुद्ध नेपालले जित्ने सपना देख्नु पनि कसरी ? जहाँ महिला फुटबलका लागि ढंगको लिग कल्पना बाहिरको विषय भयो, नियमित एउटा प्रतियोगितासमेत छैन । जुन देशमा फुटबल विकासका ठूल्ठुला नारा घन्काउने ठेकेदारहरु नै फिफाको बजेटमा बन्न लागेको महिला एकेडेमीको निर्माण रोक्न अदालतमा मुद्धा हाल्छन् । जुन देशको फुटबल संघले महिला फुटबलमा आधा भएको लिगलाई बीचमै रोकेर विजेता घोषणा गर्छ । नेपाल पुलिस, नेपाली सेना र सशस्त्र प्रहरी बललाई छोड्ने हो भने एउटै स्थायी महिला टिमसमेत छैन । नियमित अभ्यास महिला खेलाडीका लागि कल्पना बाहिरको कुरा हो । मानौं, सेवासुविधाको सपना देख्नेसम्म अधिकार महिला फुटबलरको भाग्यमा छैन । 

यस्तो परिस्थितिमा घिस्रिइरहेका महिला खेलाडीहरूबाट भियतनामजस्तो योजनाबद्ध तरिकाले तयार गरिएको सुगठित टोलीमाथि जितको अपेक्षा गर्नु भनेको उनीहरूमाथि थप अन्याय गर्नु हो । सामाजिक, आर्थिक, मानसिक र शारीरिक अभाव र दबाबहरू चिर्दै आफ्नै बलबुतामा अगाडि बढेका चेलीहरूले फुटबल प्रशासनको यस्तो उदासीनताको अवस्थामा यहाँभन्दा ठूलो नतिजा कसरी दिनु ?

नेपालले गरेको तयारी, महिला फुटबलले पाएको महत्व र स्वयं एन्फाले देखेको सपनाअनुसार वास्तवमै भियतनामविरुद्ध महिला टोलीको प्रदर्शन तारिफयोग्य थियो । खरो भएर भन्ने हो भने आफूभन्दा कमजोर विपक्षी भुटान र लाओसलाई बोलाएर मञ्चन गरिएको थ्री नेसन्स कपको नाटकमा ठूलो संघर्षपछि पुरुष टोलीले जितेको उपाधिभन्दा महिला टोलीले भियतनामसँग भोगेको हारमा गर्व गर्ने ठाउँ बढि छ । कम्तीमा नेपाली फुटबलप्रेमीका लागि । 

समर्थकको भावनाले सन्तुष्टि माने पनि खेलाडी र प्रशिक्षकलाई भियतनामविरुद्धको नतिजाले चित्त बुझाउन सकेको थिएन । खेलाडी मन न हो, बुझोस् पनि कसरी । यही कारण हो, बुधबार खेल सकिएपछि पत्रकार सम्मेलनमा नेपाली टोलीका मुख्य प्रशिक्षक अनन्तराज थापा र स्ट्राइकर सात्रिवा भण्डारीले लामै दुखेसो पोखे । 

सावित्राले ‘नेपालको अवस्था र तयारीअनुसार आफूहरूले गरेको प्रदर्शनमा गर्व गर्नुपर्ने’ भनिरहँदा महिला फुटबलमाथि गरिएको नियोजित विभेदप्रति गुनासो थियो । आफूभन्दा माथिल्लो स्तरको टिमसँग खेल्न नपाएकामा आक्रोश थियो । अनि नेपाली महिला फुटबलको प्रचुर सम्भावना हुनाका बावजुद दक्षिण एसियाली घेराभित्र खुम्च्याइएकोप्रति निराशा पनि थियो । 

उनी भन्दै थिइन्, ‘हामीसँग महिला फुटबल दक्षिण एसियाभन्दा बाहिर लैजाने योजना नै छैन । मैले सुरु गरेदेखि यही हो, मभन्दा सिनियर दिदीहरूले सुरु गर्दा पनि त्यस्तै थियो । भोलिका दिनमा पनि त्यही होला । यत्तिको मिहिनेत, यत्तिको लगानी, यत्तिको तयारी र यत्तिको महत्वमा हामीले राम्रो नतिजा दिएजस्तो लाग्छ ।’

सावित्राले भनेजस्तै नेपालले दक्षिण एसियाभन्दा बाहिरका बलिया टिमसँग खेलेको इतिहास निकै पातलो छ । कम्तीमा वर्तमान पुस्ताले दक्षिण एसियाली बाहेकका प्रतिद्वन्द्वीसँग खेलेको भनेकै म्यानमार, उज्वेकिस्तान, फिलिपिन्स र यही भियतनामसँग नै हो । 

‘भियतनामसँग खेल्नुअघि हामीले त्यस्तै स्तरको टिमसँग मैत्रीपूर्ण खेल खेल्नुपर्थ्यो । त्यो खेलमा हारेको भए पनि हामी त्यहाँबाट केही सिक्न सक्थ्यौं र यो हारबाट जोगिन सक्थ्यौं भन्ने लाग्छ । हामी दक्षिण एसियाभन्दा माथि हेर्दैनौं । भिजन साफभन्दा माथि भए पो साफ जित्छ त । साफकै मात्र भिजन राखेपछि, साफमै अल्झिइरहेपछि हामीले कुनै पनि प्रतियोगिता जित्न सक्दैनौं । त्यसैले साफभन्दा फरक स्तरलाई प्राथमिकता दिएर प्रतियोगिताहरू गराइयो भने मात्र हामीले साफमा अरू देशलाई डोमिनेट गर्छौं । यही पारा हो भने भोलिका दिनमा त्यो पनि हुँदैन,’ सावित्राको आक्रोश यत्तिमै सीमित थिएन । 

उनीसँग अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा प्रगति गर्ने रोडम्याप पनि थियो । महिला फुटबलले एन्फाबाट थोरैमात्र महत्व पाए पनि छोटो समयमै दक्षिण एसियामै एक नम्बर हुनेमा सावित्रा विश्वस्त थिइन् । दक्षिण एसियामा राज गरेपछि त्यसभन्दा माथि उठ्ने सम्भावना उनले देखेकी छन् । 

दक्षिण एसिया बाहिरका बलिया टिमसँग तुलना गर्न खोज्दा उनी भन्छिन्, ‘उनीहरूको भिजन विश्वकप छ, हाम्रो साफ च्याम्पियनसिप छ । त्यसैले उनीहरू हामीलाई हेपेर खेल्छन, हाम्रो चाहिँ कन्फिडेन्स नै हुँदैन । फिलिपिन्ससँग एक गोलको अग्रता लिनाका बावजुद पछि अन्तिम समयमा दुई गोल खाएर २-१ ले हार्यौं । त्यो बेला नेपालको सम्भावना हेरेर त्यहीअनुसार तयारी गरेको भए आज हामी पनि उनीहरूजस्तै विश्वकपमा हुन्थ्यौं ।’

सावित्राले भनेजस्तै अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा नेपाली महिला टोलीको सम्भावना अपार छ । तर, त्यसका लागि अलिकति मिहिनेत, अलिकति लगानी, अलिकति प्राथमिकता चाहिँ बढाउनै पर्छ । घरेलु फुटबलको स्थायी संरचना बनाउनै पर्छ । घरेलु संरचनामा व्यस्त भइरहने कम्तीमा आठ/दश स्थायी टिम हुनुपर्छ । यस्तै रामभरोसामा चल्ने हो भने भोलिका दिनमा दक्षिण एसियामै पनि स्थायी महारथी भारत र उदाउँदो शक्तिका रूपमा अगाडि आएको बंगलादेशले नेपाललाई तेस्रो नम्बरमा झार्नेछन् । 

सावित्राको रोदन नेपाली फुटबलको सर्वोच्च निकाय अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) नेतृत्वले सुन्नुपर्ने हो । तर, सुन्नका लागि खासगरी महिला फुटबलप्रति निकै अनुदार एन्फा नेतृत्वको कान टालिएको छ । सम्भावना देख्न आँखा छोपिएको छ । योजना बनाउने सोचमा बिर्को लागेको छ । 

फुटबल नेतृत्वको चेत खुलोस् । शक्तिसंघर्ष र आपसी स्वार्थको लडाइँ जति लडे पनि मैदानभित्रको फुटबलमा ध्यान पुगोस् । अनि महिला फुटबलमाथिको चरम विभेद अन्त्य गरियोस् । हिजो नेतृत्वमा अरू हुँदा आफैंले मुद्दा हालेर रोकेको रौतहटको फिफा महिला टेक्निकल सेन्टर निर्माणको ग्यारेन्टी गरियोस् । समग्रमा भन्दा कान, आँखा र सोचमा लागेका पर्दाहरू हटाउन ढिलो नगरियोस् । भियतनामविरुद्ध दोस्रो लेगका लागि महिला टोली मैदान उत्रनुअघि त्यसको संकेत प्रत्येक खेलाडीमा सञ्चार गराउन सक्यो भने आजैको खेलमा दशरथ रंगशालामा फरक खेल र फरक नतिजा सम्भव छ ।